Ishni olib borish tartibi.
Sut zichligi 20±5°S haroratda aniqlanadi. CHunki areometr 20 0S haroratda ishlaydi va bu haroratda aniq natijaga erishish mumkin. 250 ml sut suv hammomida 35-40 0S haroratgacha isitiladi. Tarkibidagi sut yog‘ining erishi uchun 5 minut davomida shu haroratda saqlanadi. So‘ngra sut 200S haroratgacha sovutiladi. YAxshilab aralashtirilgandan so‘ng sut shisha silindrga ko‘pik hosil qilmasdan asta quyiladi. So‘ngra toza areometr asbobi silindrga asta-sekin tushiriladi. 5 minutdan so‘ng, areometr asbobi tinch holatga kelgach, sut zichligi aniqlanadi. Bunda areometr silindr devoriga tegmasligi kerak. Sut zichligi 200S haroratda tekshiriladi. Agar sut harorati 200S dan yuqori yoki past bo‘lsa, u holda quyidagi jadvaldan foydalangan holda hisoblashlar olib boriladi.
Jadval № 56
Laktodensimetr ko‘rsatkichi bo‘yicha zichlik
| | |
Sut harorati, °S
| | |
Harorat
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
| |
25,0
|
24,0
|
24,2
|
24,4
|
24,6
|
24,8
|
25,0
|
25,2
|
25,4
|
25,6
|
25,8
|
26,0
| |
25,6
|
24,5
|
24,7
|
24,9
|
25,1
|
25,3
|
25,5
|
25,7
|
25,9
|
26,1
|
26,3
|
26,5
| |
26,0
|
25,0
|
25,2
|
25,4
|
25,6
|
25,8
|
26,0
|
26,2
|
26,4
|
26,6
|
26,8
|
27,0
| |
26,5
|
25,4
|
25,6
|
25,9
|
26,0
|
26,3
|
26,5
|
26,7
|
26,9
|
27,1
|
27,3
|
27,5
| |
27,0
|
25,9
|
26,1
|
26,3
|
26,5
|
26,8
|
27,0
|
27,2
|
27,5
|
27,7
|
27,9
|
28,1
| |
27,5
|
26,3
|
26,6
|
26,8
|
27,0
|
27,3
|
27,5
|
27,7
|
28,0
|
28,2
|
28,4
|
28,6
| |
28,0
|
26,5
|
27,0
|
27,3
|
27,5
|
27,8
|
28,0
|
28,2
|
28,5
|
28,7
|
29,0
|
29,2
| |
28,5
|
27,3
|
27,5
|
27,8
|
28,0
|
28,3
|
28,5
|
28,7
|
29,0
|
29,2
|
29,5
|
29,7
| |
29,0
|
27,8
|
28,0
|
28,3
|
28,5
|
28,8
|
29,0
|
29,2
|
29,5
|
29,7
|
30,0
|
30,2
| |
29,5
|
28,5
|
28,5
|
28,8
|
29,0
|
29,3
|
29,5
|
29,7
|
30,0
|
30,2
|
30,5
|
30,7
| |
30,0
|
28,8
|
29,0
|
29,3
|
29,5
|
29,8
|
30,0
|
30,2
|
30,5
|
30,7
|
31,0
|
31,2
| |
30,5
|
29,3
|
29,5
|
29,8
|
30,0
|
30,3
|
30,5
|
30,7
|
31,0
|
31,2
|
31,5
|
31,7
| |
31,0
|
29,8
|
30,1
|
30,3
|
30,5
|
30,8
|
31,0
|
31,2
|
31,5
|
31,7
|
32,0
|
32,2
| |
31,5
|
30,2
|
30,5
|
30,7
|
31,0
|
31,3
|
31,5
|
31,7
|
32,0
|
32,2
|
32,5
|
32,7
| |
32,0
|
30,7
|
31,0
|
31,2
|
31,5
|
31,8
|
32,0
|
32,3
|
32,5
|
32,8
|
33,0
|
33,3
| |
32,5
|
31,5
|
31,5
|
31,7
|
32,0
|
32,3
|
32,5
|
32,8
|
33,0
|
33,3
|
33,5
|
33,7
| |
33,0
|
31,7
|
32,0
|
32,2
|
32,5
|
32,8
|
33,0
|
33,3
|
33,5
|
33,8
|
34,1
|
34,3
| |
33,5
|
32,2
|
32,5
|
32,7
|
33,0
|
33,3
|
33,5
|
33,8
|
33,9
|
34,3
|
34,6
|
34,7
| |
34,0
|
32,7
|
33,0
|
33,2
|
33,5
|
33,8
|
34,0
|
34,3
|
34,4
|
34,8
|
35,1
|
35,3
| |
34,5
|
33,2
|
33,5
|
33,7
|
34,0
|
34,2
|
34,5
|
34,8
|
34,8
|
35,3
|
35,6
|
35,7
| |
35,0
|
33,7
|
34,0
|
34,2
|
34,5
|
34,7
|
35,0
|
35,3
|
35,5
|
35,8
|
36,1
|
36,3
| |
35,5
|
34,2
|
34,4
|
34,7
|
35,0
|
35,2
|
35,5
|
35,8
|
36,0
|
36,2
|
36,5
|
36,7
| |
36,0
|
34,7
|
34,9
|
35,2
|
35,6
|
35,7
|
36,0
|
36,2
|
36,5
|
36,7
|
37,0
|
37,3
|
Sut yaxshilab aralashtiriladi va silindrsimon shisha idishga quyiladi. Ish tugagach, areometr asbobi iliq suv bilan chayiladi va artiladi.
Sutning ifloslanish darajasini
aniqlash
Sutning ifloslanish darajasini aniqlash uning sifatiga baho berishda juda katta ahamiyatga ega. Sutga mexanik chiqindilar bilan birga mikroorganizmlar ham tushadi. Mexanik chiqindilarning sut tarkibida ko‘p miqdorda bo‘lishi sog‘ish, saqlash yoki tashish sanitariya qoidalariga zid bo‘lgan sharoitda olib borilgan hisoblanadi. SHuning uchun sut tozaligi muntazam ravishda nazorat qilib turilishi kerak.
Sut tozaligini aniqlashda maxsus asbob ishlatiladi. Asbob konussimon alyumin stakandan iborat bo‘lib, stakanning pastki qismida paxtali aylana panjara qopqoq mahkamlangan. Sut yaxshilab aralashtiriladi va 250 ml sut asbobga quyiladi. Sovuq sut yomon filtrlanadi, shuning uchun uni oldindan 35-40°S haroratgacha qizdirish lozim. Hamma sut filtrlangach, filtr panjaradan olinadi, qogoz yoki pergamentga qo‘yiladi.
Sutning tozalik darajasi olingan natijani standart bilan taqqoslab aniqlanadi va tozaligi jihatidan sut uch guruhdan biriga kiritiladi.
Ishning borishi
Sut filtrlashdan oldin tarkibidagi sut yog‘ining erishi uchun 35-40 0S haroratgacha isitiladi. So‘ngra tajribada qo‘llaniladigan filtr qog‘ozi yoki paxtali filtrdan o‘tkazib filtrlanadi. Filtrlangandan so‘ng paxtali filtr sal quritiladi va standartga ko‘rsatilgan etalon bilan taqqoslanadi. Ifloslanish darajasiga qarab sut I, II yoki III guruhli bo‘ladi.
I guruhda - filtrda mexanik chiqindilar bo‘lmaydi.
II guruhda - mexanik chiqindilarning bir oz bo‘laklari bo‘ladi.
III guruhda - filtrda ko‘zga yaqqol ko‘rinuvchan yirik yoki mayda mexanik chiqindilar bo‘ladi.
Sotuvga chiqarilgan sutning ifloslanish darajasi I guruhga taalluqli bo‘lishi kerak.
Sutning kislotaliligini aniqlash.
Sutning yangiligini aniqlovchi ko‘rsatkichlardan biri kislotalilik hisoblanadi. Kislotalilik gradus Ternerda belgilanadi.
100 ml sutni neytrallash uchun kerak bo‘lgan ishqorning millilitrlar soniga gradus Terner deb ataladi. Sut kislotaliligi sut tarkibida sut kislotasi, oqsillar, tuzlar va boshqa moddalarning bo‘lishi bilan xarakterlanadi.
YAngi sog‘ilgan sutning kislotaliligi 16-19 0S ga teng, ya’ni kislotalik muhitni ko‘rsatadi. Ba’zi bir sigirlardan sog‘ib olingan sut sigirning ovqati va boshqa faktorlarga qarab uning kislotaliligi 22-27 0S bo‘ladi.
Ishning borishi
Hajmi 100 ml bo‘lgan konussimon kolbasa pipetka yordamida 10 ml yaxshilab aralashtirilgan sut o‘lchab solinadi. Uning ustiga 20 ml toza qaynatib sovutilgan distillangan suv quyiladi va 3 tomchi fenolftalein tomiziladi. Kolbadagi eritma yaxshilab aralashtiriladi. Kolbaga aralashtirib turgan holda asta-sekinlik bilan ishqorning 0,1 normalli eritmasi quyib titrlanadi. Titrlash aralashma rangi och qizg‘ish rangga kirguncha davom ettiriladi. So‘ngra byuretkadan qancha miqdorda titrlash uchun ishqor sarf bo‘lganligi aniqlanadi.
Sut kislotaliligi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
K = 10 a n
Bunda:
10 - titrlash uchun olingan sut miqdori, ml
a - titrlashda ketgan 0,1 normalli ishqor miqdori, ml
n - ishqorning normallik koeffitsienti (0,9750).
Masalan, agar 10 ml sutni titrlash uchun 1,95 ml 0,1 normalli ishqor ketgan bo‘lsa, sutning kislotaliligini hisoblab topamiz:
K = 10 a n = 10 1,95 0,9750 = 19 0T
|
