Bog'liq Назарова Г Г ва бош Халқаро менежмент Т 2011 Дарслик Лотин 1
3.6-jadval 2004–2007 yillarda Rossiya kompaniyalarining MDH mamlakatlaridagi eng yirik aktivlar xaridlari 1 Kompaniya
lar
Xarid qilingan
aktivlar
Mamlakat
Soha
Ulushi,
%
Maksimal
bitimning
qiymati,
mln. doll.
Yil
Lukoyl
Nelson
Resources
Kanada –
Qozog’iston
Neft, gaz
100,0
2000
2005
MTS
K-Telecom
(Viva Cell)
Armaniston Telekommuni-
katsiyalar
80,0
450
2007
MTS
Uzdunrobita
O’zbekiston Telekommuni-
katsiyalar
74,0
121
2005
Vimpelkom KaR-Tal
Qozog’iston Telekommuni-
katsiyalar
100,0
425
2004
Vimpelkom URS
Ukraina
Telekommuni-
katsiyalar
100,0
235
2005
Vimpelkom Mobitel
Gruziya
Telekommuni-
katsiyalar
51,0
13
2005
Yevraz
xolding
Chiaturmargan
est
Gruziya
Rangli
metallurgiya
100,0
132
2007
Transmash
xolding
Lugansk
teplovoz
Ukraina
Mashinasozlik
76,0
58
2000
Xalqaro xo’jalik aloqalarining TMK kabi samarali shaklining
imkoniyatlari MDH mamlakatlari kompaniyalarining moliyaviy, texnik va
ilmiy resurslarini birlashtirish uchun yana ham kengroq qo’llanilmoqda.
Bu kabi TMKlarni tuzish uchun moliyaviy sanoat guruhlari (MSG) asos
bo’lmoqda.
MDH
mamlakatlariga
tegishli
yuridik
shaxslarni
birlashtiruvchi bu guruhlar transmilliy MSG – TMSG sifatida ro’yxatga
olinadi. Ular yagona texnik struktura, marketing, moliyaviy siyosat
o’tkazish maqsadida tashkil etiladi. Hukumatlararo kelishuvlar asosida
TMSG tashkil etilganda ularga davlatlararo moliyaviy sanoat guruhlari –
DMSG maqomi beriladi. MDH mamlakatlarini TMKlarining millati ular
ro’yxatdan o’tgan joyga qarab aniqlanadi.
1
Климовец О.В. Формирование и развитие российских транснациональных корпораций. Автореферат
диссертации на соискание ученой степени д.э.н. М.: МГУ, 2010. С. 28.
68
Jahon amaliyoti ko’rsatishicha, O’zbekiston iqtisodiyotida ham
transmilliy korporatsiyalarni shakllantirish mamlakatning jahon xo’jaligida
va xalqaro mehnat taqsimotida munosib o’rin egallashiga, xalqaro va
mintaqaviy integratsiya jarayonlarida faol ishtirok etishini ta’minlovchi
muhim omil bo’lib xizmat qilishi mumkin. Jahon xo’jaligining
globallashuvi sharoitida O’zbekistonning transmilliy korporatsiyalarni
vujudga keltirish – ochiq iqtisodiyotni shakllantirish borasida amalga
oshirilayotgan tarkibiy o’zgarishlarning bir bo’g’ini sifatida qaralmog’i
lozim. Zero, TMK O’zbekistonning dunyo mamlakatlari orasidagi
nufuzining yanada ortib borishida muhim o’rin tutadi.
O’zbekiston transmilliy korporatsiyalarini shakllantirishning eng
maqbul yo’llaridan biri, bu O’zbekiston sarmoyalarini tasarruf etish orqali
Yevrosiyo, Markaziy Osiyo integratsiyasi hamda MDH doirasida xalqaro
moliya-sanoat guruhlarini tashkil etishdan iborat bo’lishi mumkin.
Shundan kelib chiqqan holda, O’zbekistonda ham moliya-sanoat
guruhlarini tashkil etish va ularni milliy korxonalar hamda boshqa
davlatlarning mavjud moliya-kredit tuzilmalari hisobidan kengaytirish
masalalarini ishlab chiqish lozim. Savdo va moliya-sanoat guruhlarini
tashkil etish, O’zbekistonning transmilliy korporatsiyalarini shakllantirish
uchun maqsadga muvofiq va ob’yektiv zarurat hisoblanadi.
Bundan tashqari
,
Markaziy Osiyo integratsiyasi va MDH doirasida
xam o’ziga xos xalqaro qo’shma konsernlarni tashkil etish mumkin.
Bunday kompaniyalarning tashkil topishi, hamkor mamlakatlarning sanoat
ishlab chiqarishi sohasidagi xo’jalik sub’yektlari orasida tarixiy murakkab
kooperatsiya aloqalarining qo’llab-quvvatlanishiga, Markaziy Osiyo va
MDH mamlakatlari o’rtasidagi integratsiya jarayonlarining tezlashishi va
rivojlanishiga olib keladi.
Amaliyot shuni ko’rsatadiki, sanoati rivojlangan mamlakatlar,
shuningdek
«yangi
industrial
mamlakatlar»ning
transmilliy
korporatsiyalari ular iqtisodiyotining asosi bo’lib xizmat qiladi. Masalan,
AQSh transmilliy korporatsiyalari mamlakat tashqi iqtisodiy aloqalarida
muhim rol o’ynaydi va tashqi savdo aylanmasining 2/3 qismi ular
hissasiga to’g’ri keladi.
Bizning sharoitimizda ham ular moliyaviy va sanoat sarmoyalarining
organik hamkorligini ta’minlovchi xo’jalik sub’yektlari faoliyatini tashkil
etishning nisbatan samarali shakli bo’la olishi mumkin. Moliya-sanoat
guruhlari, ularni davlat tomonidan maqsadli qo’llab-quvvatlash sharoitida
O’zbekiston iqtisodiyoti uchun ilg’or o’zgarishlarni vujudga keltiruvchi
69
iqtisodiy o’sishning eksportga mo’ljallangan ob’ekti bo’lib xizmat qilishi
lozim.
TMKni shakllantirish, o’z navbatida texnologik innovatsiya
jarayonlarining tezlashuviga ham olib keladi. Bu esa, O’zbekistonda texnik
taraqqiyotning ichki omillari uchun juda katta imkoniyatlar yaratadi.
Shuningdek, TMKlar mamlakatimizdagi mavjud bandlik muammolarini
bartaraf etishda ham muhim rol o’ynaydi.
