71
Jum
ıs = kúsh × jol.
A =
F · s
boladı.
A – jumıs, F – kúsh, s – jol.
Jumıs birligi [A
] =
1N · 1 m =
1 Djoul. Qısqasha 1 Dj dep jazıla dı.
Bul birlik inglis alımı
Dj. Djoul (1818 – 1889-j.) húrmetine qoyılǵan.
Eger denege tásir etetuǵın kúsh baǵıtı kóshiw menen óz
ara tik
bolsa, bunday kúsh jumıs atqarmaydı. Mısalı, mashinanıń ústine
júklengen júk óz awırlıǵı menen onı basadı. Al, mashina bul waqıtta
júkti belgili bir aralıqqa alıp baradı. Júktiń awırlıq kúshi kóshiwge tik
baǵıtlanǵanlıǵı sebepli jumıs atqarmaydı. Bunda mashina dvigateliniń
tartıw kúshi kóshiw menen sáykes kelip jumıs atqaradı (44-súwret).
43-súwret.
44-súwret.
Mexanikalıq jumıs formulası boyınsha denege kúsh tásir etse de, kóshiw
bolmasa jumıs orınlanbaydı. Kitapqa tolı papkańızdı qolıńızda kóterip,
ádewir waqıt joldasıńızdı kútip turıp qalǵan bolsańız da mexani kalıq jumıs
orınlamaǵan bolasız. Sebebi,
s = 0 bolǵanlıqtan
A =
F · 0 = 0 kelip shıǵadı.
Joqarıda aytqanımızday «miynet»ti mexanikalıq jumıstan parıqlaw
tiyis. Oqıtıwshınıń sabaq ótiwi, shıpakerdiń nawqastı emlewi,
mektep
direktorınıń jumıslarǵa basshılıq etiwi miynet etiwge kiredi. Hámme
deneler de jumıs atqara ala ma?
