106
suw túbinen tap ústingi betine shekem muzǵa aylanar edi.
Onda bul
payıtta tirishilik te toqtap qalar edi.
1. Qalıń diywallı stakan júqa diywallı stakanǵa qaraǵanda ıssı
suw quyılǵanda tezirek sınadı? Ne ushın?
2. Suyıqlıq hám gazlardıń ıssılıqtan keńeyiwinen qay jerlerde
paydalanıw múmkin?
3. Benzin litrlerde ólshep satıladı. Onı kúnniń qaysı waqtında satıp
alıw paydalı?
38-TEMA
QATTÍ DENE, SÚYÍQLÍQ HÁM GAZLARDA JÍLLÍLÍQTÍŃ
JETKERIP BERILIWI. JÍLLÍLÍQ ÓTKIZGISHLIK. KONVEKCIYA
Jıllılıqtıń bir orınnan ekinshi orınǵa óte alatuǵının hámme biledi.
Pechten yamasa ısıtıw batareyalarınan shıqqan ıssılıq pútkil úyge
tarqaladı. Stakanǵa quyılǵan shayǵa qasıqtı salıp qoysańız, qasıq
ısıydı. Quyashtan shıqqan ıssılıq ta Jerge jetip keledi. Xosh, jıllılıq
qalay uzatıladı? Zattıń dúzilisi haqqındaǵı kóz aldına keltiriwlerimiz
jıllılıqtıń jetkerip beriliwi ondaǵı molekulalar háreketi menen baylanıslı
degen juwmaqqa keltiredi. Itibar bergen bolsańız, tútin geyde joqarıǵa
kóteriledi, geyde jayılıp tarqaladı. Hawada geyde bultlar ádewir waqıt
ózgerissiz tursa, geyde tezlik penen háreketke túsip qaladı. Olardı
qalay
túsiniw múmkin? Pech qasındaǵı hawa qızǵanda ol keńeyedi hám
tıǵızlıǵı kemeyedi. Arximed kúshi tásirinde ol joqarıǵa kóteriledi. Onıń
ornına tıǵızlıǵı úlken suwıq hawa aǵıp keledi. Nátiyjede ısıtılıwı hár
túrli bolǵan hawa qatlamları arasında aǵım júzege keledi. Bul qubılıs
