Vespuchchi (1454-1512). Amerikaning yaxlit qitʼa ekanligi haqida birinchi boʻlib
xabar bergan, Markaziy Amerika va Janubiy Amerika qirgʻoqlariga 1499-1500
yillarda birinchi, 1501-1502 yillarda ikkinchi va 1503-1504 yillarda uchinchi
ekspeditsiyani tashkil qilgan va bu sayohatlari tufayli nomining abadiy
unutilmasligiga erishgan mashhur tadqiqotchi- geograf. Shu oʻrinda afsuslanarli
shu holatni qayd etishimiz kerakki, insoniyat taraqqiyotini butunlay yangi
yoʻnalishlarga solib yuborgan Buyuk geografik kashfiyotlar davrida tuzatib
boʻlmas tarixiy xaqsizlikga Xristofor Kolumb va vatandoshimiz Abdurazzoq
Samarqandiy uchradi. Yuqorida qayd qilganimizdek, vatandoshimiz A.Nikitindan
25 yil oldin, Vasko Da Gamadan 56 yil oldin Arabiston yarim oroliga yetib borib
Hindistonga dengiz va okean orqali birinchi yoʻlni ochgan edi. Ӯsha davrlarda
A.Nikitin ham, Vasko Da Gama ham Hindistonga dengiz yoʻli bilan borishda
Abdurazzoq Samarqandiyning asarlaridan foydalangan liklarini yozishgan.
Ularning xabarlariga oʻsha davr tarixchilari ham tadqi qotchilari ham albatda
eʼtibor berishliklari lozim edi.
Fernando Magellan (1480-1521). Buyuk geografik
kashfiyotlar tarixi ga portugaliyalik mashhur sayyoh Fernando Magellan Yerning
sharsimon ekanligini tasdiqlagan va sayyoramiz atrofi boʻylab birinchi aylanma
dengiz sayohatini amalga oshirgan kishi sifatida kiritilgan.
Jeyms Kuk (1728-
1779). Jeyms Kuk mashqur ingliz dengizchi-sayyohi va kartografi, koʻplab yangi
orollari kashf etgan, Yer shari boʻylab uchta aylanma sayohatga boshchilik qilgan,
qitʼalarning qirgʻoqlarini va dengiz, okeanlarni tadqiq qilgan, birinchi boʻlib
Avstraliya qirgʻoqlarini xaritaga tushirgan, aysberglarga birinchi boʻlib taʼrif
bergan, dunyoning koʻplab davlatlarining xalqaro mukofotlarini olgan mashhur
sayyoh. Dunyoda oʻtmishda ham, hozirgi davrlarda ham mashhur boʻlgan va
hayoti dahshatli darajada fojia bilan tugagan jasur inson. Jeyms Kukning oʻsha
vaqtdagi mashhur “Indevor” kemasi 1799 yilning yanvar oyida oʻzi kashf qilgan
Gavayi oroli qirgʻoqlarida langar tashladi. Mahalliy–aborigenlar-kanniballarligini
(odamxoʻrlar) Jeyms Kuk yaxshi bilardi. Hatto u oldingi sayohatlarida bularni qoʻy
goʻshtiga oʻrgatish uchun Angliyadan koʻplab tirik qoʻylar ham olib kelgandi.
