konstruktsiyasi cho’michning“qalpoq” qilib to’ldirilishi hisobiga
ekskavatorning yuqori ish
unumdorligiga erishishini ta’minlaydi.
1 va 2 guruh gruntlari qazilayotganda ekskavator kattalashtirilgan hajmdagi cho’mich bilan
ta’minlanishi mumkin. Ekskavator asosan gruntni transport vositasiga ortish zarur bo’lganda qo’llaniladi.
Agarda grunt suvlariningsathiqazilma tubidan yuqorida bo’lsa, u holda ekskavatorni qo’llash maqsadga
muvofiq bo’lmaydi, chunki nam gruntda ekskavator va transport vositalarining yurishi qiyinlashadi.
“To’g’ri cho’michli”ekskavator bilan gruntni qazish yonbosh va ro’parazaboylar bilan
bajariladi.
Ro’para zaboy
ekskavator o’zining oldidagi gruntni qazishda va
gruntnizaboyning tagi yoki
yonidan o’zatilayotgan transport vositasiga ortishda qo’llaniladi.Birinchi holatda avtomobillar zaboyning
u yoki bu tarafidan orqasi bilan yurib ekskavatorga yaqinlashadi, shunda zaboyning pastki o’lchami 7m
kam dan bo’lmasligi kerak. Bunday sharoitda ishlaganda ekskavatorningburilish burchagi 140
0
...180
0
ga
yetadi, bu o’z navbatida uning ish unumdorligini keskin kamaytiradi. SHu sababli ro’para zaboy kamdan-
kam, asosan kotlovanga tushish yo’li-pandusni qazishdi yoki birinchi o’tish yo’lini qazishda ishlatiladi.
Zaboy kengligi yuqoridan bo’lishi mumkin (5.11-rasm):
1,5 R
kes
gacha –tor zaboyda;
1,5... 1,9 R
kes
–me’yoriy zaboyda va transport vositasi ikki tarafdan uzatilganda;
2,5 R
kes
gacha – keng zaboyda va ekskavator zigzag shaklida harakatlanganda (zigzag kesish
radiusidan oshmaydi va zigzag oxirida ikki marta to’xtash bo’ladi);
3,5 R kes gacha – kengaytirilgan zaboyda uch pog’onali harakatlanishlf (zigzag uzunligi ikki
kesish radiusiga yetishi mumkin) -.
Tor zaboylarda
gruntni ortish uchun samosvallar ekskavatorning
bir tarafidan orqasidan
uzatiladi,
normal
zaboylarda esa − samosvallar ekskavatorning ikki tarafidan navbatma-navbat uzatiladi,
bu esa transport vositalarining almashinishida ekskavator bekor turib qolmasligini ta’minlaydi. Zaboyning
bu ko’rsatkichlarida ekskavator kotlovanda zaboy o’qi bo’ylab to’g’ri harakatlanadi.
Ba’zi holatlarda gruntlarni qazishda
kengaytirilgan zaboy
usuli bilan ekskavatorlarni zigzag
bo’yicha harakatlantirish ma’quldir. Bunday zaboylarda ekskavatorning bo’sh yurishi qisqaradi va
samosvalning manevr qilishi hamda samosvalni grunt ortishga qulay o’rnatish
uchun sharoit yaratish
yengillashadi.
Ro’paradanto’g’ri chiziqli kavlash yo’lining eni Vni quyidagi formula bo’yicha aniqlash
mumkin:
V=2
√
(5.1)
va zigzagsimon uchun
2
√
(5.2)
Bu yerda
− ekskavatorning optimal kesish radiusi;
– ekskavatorning ishchi harakat oralig’i
(maksimal va minimal kesish radiusining farqi);
− turgan joyidan kesish radiusi;
