7-Mavzu. “Yashil energetika” barqaror iqtisodiy rivojlanish omili sifatida.
1.
“Yashil
iqtisodiyotni”
rivojlantirishda
tiklanadigan
energiya
manbalarining o„rni
.
2.
Tiklanadigan energiya iste‟molining holati, tarkibi va rivojlanish
istiqbollari.
3.
“Yashil energetika”ning rivojlanishiga ta‟sir qiluvchi omillar.
4.
“Yashil energetika”ni davlat tomonidan qo„llab-quvvatlashning
xorij tajribasi.
5. O„zbekistonda “yashil energetika”ni rivojlantirish istiqbollari.
XX asrning 70-yillaridagi xalqaro energiya inqirozi aksariyat mamlakatlarni
iqtisodiyotda energiya iste‘molini qisqartirish va energiyani
tejash borasidagi
chora-tadbirlarni qayta ko‗rib chiqishga majbur qildi. Energiya iste‘molining
o‗sishi, energiya resurslarining kamayishi va qimmatlashishi,
importga
bog‗liqligining kuchayishi, atrof-muhitning ifloslanishi
energiya tejamkorligiga
erishish, an‘anaviy energiya resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish
bilan bir qatorda tiklanadigan energiya manbalarini o‗zlashtirish muammolarini hal
etish zaruratini keltirib chiqardi.
1-jadval
2012-2040 yillarda dunyo energiya iste‟molining o„zgarishi, 10 BTU
Barqaror iqtisodiy o‗sishni ta‘minlash va iqtisodiyotning rivojlanish darajasi ko‗p
jihatdan energiya resurslari zahiralariga bog‗liq.
Dunyoda aniqlangan tabiiy
energiya manbalari zaxiralari energiya iste‘molining hozirgi darajasi saqlanib
qolsagina, keyingi 54 yil davomida energiyaga bo‗lgan
ehtiyojni qondirish
imkonini beradi
1
. Iqtisodiy rivojlanish esa energiyaga bo‗lgan
ehtiyojning ortishi
va energiya tanqisligi muammosi xavfini yanada kuchaytiradi. AQSh Energiya
departamenti mutaxassislari hisob-kitoblariga ko‗ra, dunyo energiya iste‘moli 2012
yilda 13,8 mlrd. t.n.e. ga teng bo‗lgan va ushbu ko‗rsatkich 2040 yilga qadar yiliga
o‗rtacha 1,4%ga o‗sib, 20,5 mlrd. t.n.e. ga tenglashadi (1-javdal).
Ekologlarning ta‘kidlashicha, qazilma yoqilg‗i boyliklarining yarmi iqlim o‗zgarib
ketishining oldini olish maqsadida qidirib topilmasligi zarur.
Jahon xom-ashyo
bozorida resurslar narxining keskin tushib ketishi natijasida ro‗y bergan yirik sikl
2015 yilda o‗z nihoyasiga yetganligiga qaramasdan energiya tejaydigan
texnologiyalar taraqqiyoti jadal sur‘atlarda davom etmoqda.
Ushbu holat dunyo
mamlakatlarining ―yashil iqtisodiyot‖ni rivojlantirish borasida qabul qilgan
majburiyatlariga
to‗la
mos
keladi.
McKinsey
mutaxassislari
ilg‗or
texnologiyalarning rivojlanishida mo‗tadil va jadal rivojlanish ssenariylarini ishlab
chiqishgan. Mo‗tadil ssenariyaga muvofiq 2035 yilga qadar energiyadan samarali
foydalanish 43%ga, jadal rivojlanish ssenariyasi bo‗yicha esa 70%ga ortishi
bashorat qilinmoqda.
16
17
10
1
58
14
28
29
18
30
27
18
30
1
BP Statistical Review of World Energy June 2017.
462
500
516
524
529
27
28
30
33
35
14
16
17
19
21
58
68
77
85
95
