Bitum-polimer mastikali va polimer mastikali tom qoplamasi

so’ng qorishma quriydi va uning sirtiga asosiy qatlam, ya’ni 30% li polimer qorishmasi surtib 
chiqiladi. Qatlamning umumiy qalinligi 1mm ga yaqin bo’ladi. Ishlarni bajarish jarayonida 
havoning nisbiy namligi (100% gacha) va atrof-muhit harorati (-10oS gacha) sezilarli ta’sir 
etmaydi. 
Bu materiallar atmosfera ta’siriga va ximiyaviy ta’sirlarga chidamli hisoblanadi. Tom 
qoplamasining elastikligi va darzbardoshligi -45o dan +120oS gacha bo’lgan haroratda ham 
saqlanib qoladi. Material tsement-qumli tekislovchi qatlamga ham, metall konstruktsiyalarga 
ham yaxshi yopishadi. Bunday tom qoplamasining mehnattalabligi o’rama materiallarga nisbatan 
1,5...2 marta kam bo’lib, 1m2 tom uchun mastika sarfi 1,5...3kg ni tashkil etadi. XSPE laki 
tozalangan va quruq yuzalarga kist, valik yoki bo’yoq purkagich yordamida 2 yoki 3 qatlam 
qilib surtiladi. Lak zich yopilgan idishlarda 0...20oS haroratda saqlanadi. 
Tom qoplamasi sovuq asfalьtli mastikadan ham hosil qilinishi mumkin. Mastikaning 
asosiy tarkibi mayda bitum zarralarining suv bilan aralashmasidan iborat bitum emulьsion pasta 
va ohak yoki soz tuproqli emulьgatordan iborat. Pasta bir jinsli qaymoqsimon suyuqlik 
ko’rishiga ega. Qotgandan so’ng issiqbardoshligi va yopishuvchanlik xususiyati bitumdan kam 
farqlanadi. Suvga bardoshligi kam bo’lganligi uchun pastani sof holda faqat gruntovka uchun 
ishlatiladi. 
Emulьgator sifatida so’ndirilgan va so’ndirilmagan ohak, yuqori plastiklik xususiyatiga 
ega bo’lgan soz tuproq ishlatilishi mumkin. Pastaning tahminiy tarkibi quyidagicha: bitum – 
45...55%, suv – 35...45%, emulьgator – 8...16%. 
Mastika tarkibi 75...85% pasta, 15...25% to’ldirgichdan iborat bo’lib aralashma quyuq 
bo’lsa 3...10% gacha suv qo’shilishi mumkin. To’ldirgich sifatida tsement, TETS kulining 
tsement bilan aralashmasi, shuningdek tsementning asbest yoki shisha tola bilan aralashmasi 
ishlatiladi. Mastika yuzalarga qorishma nasosi yordamida yoki qo’l bilan surtiladi. Pasta yoki 
mastika surtiladigan yuzalar changdan tozalanishi va zarur hollarda tekislanishi kerak. Mastika 
quruq va namli yuzalarga surtilishi mumkin. 
Mastika 2...3 qatlam qilib, har bir qatlam o’zidan avvalgi qatlam qurigandan so’ng 
choklari 20...30sm bostirib surtiladi. Ustki va ostki qatlamlardagi choklar ustma-ust tushmasligi 
kerak. Tom ishlarini qish sharoitida bajarilganda mastikaning surtilish davridagi harorati 
80...90
o
S dan kam bo’lmasligi kerak. 
Bitum-lateksli emulьsiyadan hosil qilinadigan tom qoplamasi bir jinsli bitum-kauchukli 
massadan tarkib topgan uzluksiz monolit qoplamadan iborat. Bitum-lateksli emulьsion 
mastikalar asosi temir-beton va asbesttsement yopma plitalardan iborat bo’lgan simlanadigan 
o’rama materialsiz tom qoplamasini hosil qilishda, shuningdek o’rama materialli tom 
qoplamalarini ta’mirlashda ishlatiladi. Emulьsiya tarkibi bitum, suv, lateks va emulьgatordan 
iborat. 
Izolyatsiyalanadigan yuzalarni 15% li bitumli emulьsiya bilan gruntovka qilish tavsiya 
etiladi. Gruntovka qilingandan so’ng o’rama shisha materialdan simlovchi qatlam to’shaladi va 
uning sirtiga emulьsiya surtib chiqiladi. 
Emulьsiyali 
tom 
qoplamasini 
hosil 
qilishdagi 
barcha 
ish 
operatsiyalari 
mexanizatsiyalashgan. Emulьsiya tomga maxsus qurilmalar yordamida uzatiladi. Yuzalarga 
emulьsiyani sochishda bosimi 0,35...0,4 MPa bo’lgan siqilgan havo yordamida ishlaydigan uch 
kanalli purkagich-pistoletdan foydalaniladi. Birinchi kanal bitumli emulьsiya uchun, ikkinchi 
kanal siqilgan havo uchun, uchinchi kanal esa qirqilgan shisha tola uchun mo’ljallangan. 
Emulьsiya shisha tola bilan purkagichdan chiqish paytida aralashadi. Koagulyator sifatida xlorli 
kalьtsiyning 5% li eritmasi ishlatilib, bu qorishma emulьsiyaning shakllanishini tezlashtiradi. 
Tom qoplamasi emulьsiyani 2mm dan qatlamlab sochish yo’li bilan hosil qilinadi. Bunla har bir 
qatlam o’zidan oldingi qatlam qurigandan so’ng sochiladi. 
Bitum-lateksli qoplamalarning suv shimuvchanligi juda kam bo’lib, 1...3% ni tashkil 
etadi. 1m
2
tom qoplamasi uchun emulьsiya sarfi, qoplama qalinligi 3...5mm bo’lganda, 6...10l ni 
tashkil etadi. 

Qatlamlarning qotish jarayoni havo harorati va namligiga bog’liq ravishda 2...10 soat 
davom etadi. Qoplamaning mexanik mustahkamligini oshirish va shikastlanishlardan himoyalash 
maqsadida ustki qatlam sirtida tarkibi 1:2 bo’lgan tsement-qumli qatlam hosil qilinadi. Bu 
qatlamning bitum-lateksli qoplamaga shimilishi va uni simlashi natijasida ustki qatlamning 
mustahkamligi ortadi. 
Hozirda mastikali tom qoplamasini hosil qilishda 2 qatlam emulьsiya surtilgandan so’ng 
ustki qatlam qurigach uning ustiga choklarini 10...15sm bostirib shisha to’r to’shaladi. Bunday 
tom qoplamasi uchun mehnat sarfi o’rama materialli tom qoplamasiga nisbatan ikki marta kam 
bo’lib, qoplama issiqlikka va namlikka bardoshli hamda uzoqqa chidamli hisoblanadi. 
Bitumli emulьsiyani quruq va namli gorizontal, vertikal va qiya yuzalarga surtish 
mumkin. Namli yuzalarga surtilganda emulьsiyaning yopishuvchanlik xususiyati kamaymaydi. 
Emulьsiya tarkibida suv bo’lib qoplamaning shakllanishi suvning bug’lanishi natijasida ham 
yuzaga keladi. Bu jarayon quruq ob-havo sharoitida 3...6 soat, namli va yomg’irli sharoitda 
18...24 soat davom etadi. 
Mastikali tom qoplamasini hosil qilishda ulьtrabinafsha nurlar ta’siriga bardoshli bo’lgan 
Biturel va Venta-V tipidagi sovuq bitum-butilkauchukli mastikalar ham qo’llanilmoqda. 

Download 0,74 Mb.