Foydalanilgan adabiyotlar
1.
G. Boymurodova va b.q. O‘qish “4-sinf o‘qituvchilari uchun ilg‘or pedagogik
va axborot kommunikatsiya texnologiyalarini amaliyotga joriy etish bo‘yicha
metodik qo‘llanma T-2020K.
2.
Qosimova va b.q. Darslik “Ona tili o‘qitish metodikasi”. T-2019.
BOSHLANG‘ICH SINF ONA TILI DARSLARIGA YANGICHA
YONDASHISHDA INTERFAOL USULLARDAN FOYDALANISH
Otamurodova Etibor Musurmonovna
Samarqand tumani
3-maktab o‘qituvchisi
Annotatsiya.
O‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi faollikni oshirishda interfaol
o‘yinlarning tutgan o‘rni,1-4-sinf ona tili darslarida interfaol usullardan foydalanish
haqida ham ma’lumotlar yoritilgan
127
Tayanch so‘zlar
: Innovatsiya, interfaol, didaktik, texnologiya, zamonaviy
pedagogik texnologiyalar.
Hozirgi taraqqiyot bosqichi ta’lim jarayonida zamonaviy pedagogic
texnologiyalarning keng qo‘llanilayotganligi bilan xarakterlanadi. Shuning uchun
ham ta’lim jarayoniga o‘quvchini o‘qitadigan emas, balki uni o‘qishga, bilim olishga
o‘rgatadigan interfaol usullarni qo‘llashga urinish kuchaydi.
Ona tili o‘qitish metodikasi fani ta’lim berish sharoitida ona tilini egallash,
ya’ni nutqni, o‘qish va yozishni, fonetika, grammatika bilib olish jarayoni
hisoblanadi.
Ona tilidan ko‘nikma va malakalarni shakllantirish, til xaqidagi fanning ilmiy
tushunchalar sistemasini o‘zlashtirish qonuniyatlarini o‘rganadi, til o‘rganishning eng
qulay metod va usullarini izlaydi.
O‘quvchilarning o‘zaro hamkorligi asosida dars samaradorligini oshirishi,
mustaqil fikrlash, bahs-munozara yuritish munosabat bildirish ko‘nikmasini
shakllantirishi, ya’ni interfaol tushunchasini yuzaga keltirishi kerak. Bu usulda
o‘quvchi o‘zi faol ishtirok etgan holda, yakka juftlikda, guruhlarda muammo va
savollarga javob topishga harakat qiladi, fikrlaydi, baholaydi, yozadi, so‘zga chiqadi,
dalil hamda asoslar orqali qoyilgan masalani yaratib berishga harakat qiladi. Bu esa
o‘quvchilar xotirasida uzoq saqlanadi.
Yangi mavzuni o‘zlashtirishda tanqidiy, tashkiliy yondosha oladi. O‘qituvchi
faqat ko‘rsatuvchi, kuzatuvchi vazifasini bajaradi, xolos.
Ona tili o‘qitishda interfaol dars usuli yuqori samara bermoqda. Bu usul o‘z
ichiga bir qancha metodlarni oladi. Masalan: guruhlar bilan ishlash, test, og‘zaki
bayon, mustaqil yoki amaliy ish, lug‘at bilan ishlash, diktant bellashuv, musobaqa,
sayohat, krossvordlarni tuzish va yozish savol-javob va boshqotirmalar, hamda
boshqalar.
Interfaol metod – ta’lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi
faollikni oshirish orqali ularning o‘zaro harakati ta’sir ostida bilimlarni o‘zlashtirishni
128
kafolatlash, shaxsiy sifatlarni rivojlanishiga xizmat qiladi.Ushbu usullarni qo‘llash
dars sifati va samaradorligini oshirishga yordam beradi. Uning asosiy mezonlari–
norasmiy bahs– munozaralar o‘tkazish, o‘quv materialini erkin bayon etish, mustaqil
o‘qish,o‘rganish, seminarlar o‘tkazish, o‘quvchilarni tashabbus ko‘rsatishlarigan.
imkoniyatlar yaratilishi, kichik guruh, katta guruh, sinf jamoasi bo‘lib ishlash uchun
topshiriq, vazifalar berish, yozma ishlar bajarish va boshqalarda iborat.
Interfaollik, bu – o‘zaro ikki kishi faolligi, ya’ni, bundan o‘quv- biluv jarayoni
o‘zaro suhbat tariqasida dialog shaklida (kompyuter aloqasi) yoki o‘qituvchi –
o‘quvchilarning o `zaro muloqotlari asosida kechadi. Interfaollik – o‘zaro faollik,
harakat, ta’sirchanlik, o‘quvchi – o‘qituvchi, o‘quvchi – o‘quvchi (subyekti –subekti)
suhbatlarida sodir bo‘ladi.
Interfaol metodlarning bosh maqsadi - o‘quv jarayoni uchun eng qulay muhit
va vaziyat yaratish orqali o‘quvchining faol, erkin, ijodiy fikr yuritish, uni ehtiyoj,
qiziqishlari, ichki imkoniyatlarni ishga solishga muhit yaratish. Bunday darslar
shunday kechadiki, bu jarayonda bironta ham o‘quvchi chetda qolmay, eshitgan,
o‘qigan, ko‘rgan bilgan fikr mulohazalarini ochiq oydin bildirish imkoniyatlariga ega
bo‘ladilar. O‘zaro fikr almashish jarayoni hosil bo‘ladi. Bolalarda bilim olishga
havas, qiziqish ortadi, o‘zaro do‘stona munosabatlar shakllanadi .
Interfaol ta’lim o‘z xususiyatiga ko‘ra didaktik o‘yinlar orqali evristik (fikrlash,
izlash, topish) suhbat – dars jarayonini loyihalash orqali muammoli vaziyatni hosil
qilish va yechish orqali kreativ – ijodkorlik asosida axborot kommunikatsion
texnologialar yordamida amalga oshirish metodlarini o‘z ichiga oladi .
Zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida darslarni o‘tish uchun o‘qituvchi,
o‘quvchi ham puxta tayyorgarlik ko‘rishlari kerak. Ya’ni bir mavzuda o‘qituvchi
ko‘rgazmali qurol, rangli rasmlar, tarqatmali qurollar(kartochkalar), kesma harflar,
testlar, boshqotirmalar olib kelishi zarur. Ona tilidan interfaol darslarda boshqotirma,
rebuslardan foydalanilsa, ular o‘quvchining tafakkurini charxlaydi, oylashga fikr
bildirishga o‘rgatadi. Bular albatta oddiydan murakkabga tomon borishi lozim.
129
Ona tilidan tashkil etiladigan interfaol o‘yinlar o‘quvchini izlanishga ijadiy
faoliyat ko‘rsatishga o‘rganilayotgan til hodisalarning mohiyatini aniqlab hukm va
xulosalar chiqarishga undaydi. Interfaol o‘yinlar har bir o‘quvchiga o‘zini nomoyon
etish, fikr-mulohazalarni himoya qilish, topshiriqni shavq-u zavq bilan bajarish
imkoniyatini beradi. Har bir shaxsda tarbiyalanish zarur bo‘lgan ijodiy sifatlari
tezkorlik, sergaklik, qat’iyatlilik, bilimdonlik, mustaqillik, ijodkorlik kabilar
ko‘pincha ta'limiy o‘yinlar orqali rivojlantiradi. Interfaol metodlar ta'lim tizimini,
bilimlarni o‘zlashtirish va tez anglash uchun xizmat qiladi.
Shunday qilib, boshlang‘ich sinflarda ona tili fanining samaradorligi o‘qitish
metodini to‘g‘ri tanlash, ona tili fanining amaliy yo‘nalishidan kelib chiqib, ta'lim
jarayonida ko‘proq o‘quvchini o‘ylashga, fikrlashga undovchi o‘quv topshiriqlarini
ishga solish, o‘quvchilarda bilish-o‘rganish ehtiyojini yuzaga keltiradigan dars
shakllaridan foydalanish singarilar bilan bo‘g‘liq o‘quvchini ta'lim jarayonining
sub'ektiga aylantirishda ta'limiy o‘yinlar hal qiluvchi omillardan sanaladi.
|
