Metalning plastik deformatsiyalanish jarayoniga turli omillarni ta’siri Metalni bosim bilan ishlash qobiliyatini tavsiflovchi muhim xossalariga
plastiklik va deformatsiyaga qarshilik kiradi. Bu xossalarga quyidagi omillar ta‟sir
qiladi:
1. Metalni qizdirish temperaturasi. Qizdirish ma‟lum temperaturalargacha metal
plastikligini 5-10 barobar oshirishga, 10-20 barobar deformatsiyalanish kuchini
kamaytirishga imkon beradi.
2. Metalning ximiyaviy tarkibi. Shunday qilib Po„lat tarkibida uglerod va
legirlovchi elementlar (volfram, molibden, titan va boshqalar) miqdorini ortishi
plastiklikni kamayishiga va deformatsiyaga qarshilikni ortishiga olib keladi.
Ayniqsa, plastiklikka fosfor va oltingugurt zararli ta‟sir ko„rsatadi, metalning
sovuqdan sinuvchanlik va issiqdan sinuvchanlik hodisasini keltirib chiqaradi.
3. Metalni deformatsiyalanish darajasi. Deformatsiyalanish darajasi ortishi bilan
metalning plastikligi kamayadi, deformatsiyaga qarshilik ortadi. (Sovuqlayin
metalga ishlov berishda metal nakleplanadi, issiqlayin ishlov berishda –
deformatsiya jarayonida soviydi).
4. Metalning deformatsiyalanish sxemasi. Cho„zuvchi kuchlanishlar sxemasidan
siquvchi kuchlanishlar sxemasiga o„tishda plastiklik ortadi, lekin bir vaqtning
o„zida deformatsiyalanishga qarshilik ham ortadi.
5. Deformatsiya tezligi. Sovuqlayin deformatsiyalashda deformatsiya tezligini
oshirish hisobiga metalni qizishi sodir bo„lib, bu plastiklikni ortishiga va
deformatsiyalash kuchini kamaytirishga olib kelishi mumkin. Chunki plastiklik
deformatsiyalashda sarflanadigan energiyaning 90% i issiqlikka aylanadi.
Issiqlayin deformatsiyalashda naklep jarayonlaridan rekristallanish jarayonlarini
orqada qolishi evaziga plastiklik kamayib, deformatsiyalash kuchini ortishi
kuzatiladi.
