Tuban qisqichbaqasimonlar




Download 4,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/100
Sana13.05.2024
Hajmi4,99 Mb.
#228396
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   100
Bog'liq
zoologiya

Tuban qisqichbaqasimonlar 
– Entomostraca. Tuban qisqichbaqasimonlar 
bilan biz shoxdor muylovlilar turkumining vakili dafniya - Darhnia pulex, 
D.magna va ko‘krak oyoqlilar turkumining vakili siklop – Cyclops strenus 
misolida tanishib chiqamiz.
Dafniya 
yoki suv burgasining tanasi yon tomonidan yassilashgan bo‘lib, 
uzunligi bir necha millimetrga etadi. Tanasida bo‘g‘imlar yo‘qolib ketgan. 
Metameriyani qoldig‘ini ko‘krak qismida metamer joylashgan oyoqlaridan bilish 
mumkin.
Dafniyaning tanasi – bosh ko‘krak va qorin (abdomen) qismdan tashkil 
topgan. Ko‘krak va qorin qismlarida 1 ta murakkab ko‘z va bir juft antennalari 
bo‘ladi. Antennalar harakat organlari bo‘lib xizmat qiladi. Undan tashqari bosh 
qismida 1- dona ko‘zi, 1 juft yuqori jag‘, 2 juft pastki jag‘ joylashgan. Ko‘krak 
qismidagi oyoqlari juda tez harakatlanadi.
Qorin qismida oyoqlar soni ko‘p. Ovqat hazm qilish sistemasi oldingi o‘rta 
va keyingi ichakdan iborat. O‘rta ichakning oldingi qismida bir juft jigar o‘simtasi 
hosil qiladi. Keyingi ichak anus bilan tugaydi. Elka tomonida pufakchasimon 
yuragi va bola ochirish kamerasi ko‘rinib turadi. Dafniyalar bahor va yozda 
otalanmagan tuxum ko‘yib ko‘payadi. Kuzda esa qishlab chiquvchi otalangan 
tuxum qo‘yib urg‘ochilari nobud buladi. Bahorda ulardan yangi dafniya 
rivojlanadi.
Dafniyalar baliqchilikda katta ahamiyatga ega bo‘lib, ular baliqlarning yosh 
lichinkalari uchun to‘yimli ozuqa hisoblanadi.


66 
Sikloplar
– dengizlar va chuchuk suvlarda keng tarqalgan mayda 
qisqichbaqalardir. Tanasi bosh – ko‘krak va qorin qismlaridan tashkil topgan. 
CHig‘anoq (qalqoni) bo‘lmaydi. Gavdaning oldingi qismi bo‘g‘inlarga 
bo‘linmagan bo‘lib, bosh bilan birinchi ko‘krak bo‘g‘inining qo‘shilishidan hosil 
bo‘lgan. Ko‘krak qismi to‘rtta bo‘g‘imdan tashkil topgan. Qorin qismi silindrik 
shaklda bo‘lib, 5 ta bo‘g‘imdan tashkil topgan va unda oyoqlari bo‘lmaydi. 
33- rasm A. Daryo qisqichbaqasining tashqi tuzilishi 
1-bosh ko‘krak, 2-qorin, 3-uzun mo‘ylov, 4-kalta mo‘ylov, 5-jag‘lar, 6-
jag‘oyoqlar, 7-qisqichi, 8-yurish oyoqlari, 9-qorin oyoqlari, 10-dum so‘zgich. 
V. Daryo qisqichbaєasining hazm qilish, jinsiy va nerv sistemalari
1-og‘iz, 2-katta oshqozon, 3-kichik oshqozon, 4-ichak, 5-xalqum usti nerv tuguni, 
6-xalqumosti nerv tuguni, 7-qorin nerv zanjiri. 


67 
S. Daryo qisqichbaqasining ayirish, qon aylanish va nafas olish sistemalari: 1-
ayirish bezi, 2-jabralar, 3-yurak, 4-orqa qon tomiri, 5-qorin-qon tomiri. 
NAZORAT SAVOLLARI: 
1.
Qisqichbaqasimonlarning tuzilishida halqali chuvalchanglarga o‘xshash 
qanday belgilar mavjud? 
2.
Qisqichbaqasimonlarning ayirish va nerv sistemasi qanday tuzilgan? 
3.
Daryo qisqichbaqasining jinsiy sistemasini tuzilishini ta’riflang.
4.
Qisqichbaqasimonlarning foydali va zararli tomonlarini ta’riflab bering.
5.
Daryo qisqichbaqasining sezgi organlari qanday tuzilgan?
6.
O‘zbekiston 
xududida 
qisqichbaqasimonlarlarning 
qanday 
turlari 
uchraydi?
7.
Qisqichbaqasimonlarning oyoqlari sonini va bajaradigan funksiyalarini 
bilan aytib bering?
Uyga vazifa: O‘rgimchaksimonlar sinfini o‘qib kelish. 

Download 4,99 Mb.
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   100




Download 4,99 Mb.
Pdf ko'rish