• Xorijiy sherik Vek sel sharti, %
  • Daro madlar %i, dollar Jamlangan foizlar, yil oxiriga dollar
  • Jami: 100000
  • Sana 01.12.2002 y. Tekshirdi
  • Sana 16.12.2002 y.
  • Import muomalalari va tovarlar bojxona qiymatini auditi
  • 1998 yil 1999 yil
  • Jadval O’zbekiston Respublikasi eksport va importining tovar tuzilishi*
  • Mln. AQSh dollari Jamiga nisbatan %
  • *O’zbekiston Respublikasining 1999 yil yanvar-iyundagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy
  • Jadval Tashqi savdo aylanmasi tarkibi* (umumiy hajmga nisbatan foiz hisobida)
  • Amaliy audit




    Download 13,28 Mb.
    bet128/211
    Sana18.05.2024
    Hajmi13,28 Mb.
    #242509
    1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   211
    Bog'liq
    Amaliy audit

    Jadval

    Veksellar bo’yicha hisob-kitoblar samaradorligi





    Xorijiy sherik

    Vek sel sharti,
    %



    Veksel muddati



    To’lov muddati

    Summa, dollar

    Daro madlar
    %i, dollar

    Jamlangan foizlar, yil oxiriga dollar
    2002 yil



    31.12.01



    31.12.01

    1.

    Kompaniya A

    10

    04.01.2000

    04.01.2001

    100000

    -

    5000

    -

    2.

    Kompaniya B

    15

    05.03.2001

    05.03.2002




    50000

    7500

    7500

    3.

    Kompaniya V

    10

    20.04.2001

    20.04.2002




    10000

    1000

    1000

    4.

    Kompaniya G

    10

    20.05.2001

    20.05.2002




    150000

    15000

    15000




    Jami:










    100000

    210000

    28500

    23500

    Hisobni tuzdi










    Sana 01.12.2002 y.




    Tekshirdi










    Sana 16.12.2002 y.




    6.2.37 jadvaldan ko’rinib turibdiki, veksel bilan hisob-kitoblar bir necha marta samarali ekan. Debitorlik qarzini bir yil davomida aks etib turishiga qaramasdan, eksport muomalalari bo’yicha hisob-kitob muomalalari asosida qo’shimcha 23500 dollar yoki 11,1% 31.12.2002 yilga debitorlik qarzidan qo’shimcha daromad olingan.


    Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, O’zbekiston Respublikasida eksport muomalalarini amalga oshirishda sifatli auditorlik nazoratini tashkil qilish va uni jahon andozalari darajasiga olib chiqish zarur. Bunda yuqorida ta’kidlab o’tilganidek, valyuta xavf-xatarini hisobga olish, ichki nazorat testlarini ishlab chiqish, eksport muomalalari auditi dasturini yaratish va samarali hisob shakllarini qo’llashning metodologik jihatlariga asoslangan holda olib borilishi muqarrar bo’lib, ularning ayrim jihatlarini asoslashga harakat qilindi.



    1. Import muomalalari va tovarlar bojxona qiymatini auditi

    O’zbekiston o’z mustaqilligining dastlabki kunlaridanoq tashqi savdo aloqalarini sezilarli darajada faollashtirdi. Bu aloqalar respublika savdo balansida ijobiy saldoga erishish, import va eksport tuzilishini yaxshilashga yo’naltirilgan edi.


    1998 yilda respublikaning yalpi tashqi savdo oboroti 6816,9 mln. AQSh dollarni tashkil etadi (6.3.38 jadval).



    Ko’rsatkich

    Yanvar

    - iyun

    1998 yil

    1999 yil

    1

    Tashqi savdo aylanishi

    100

    100

    2

    Eksport

    52,9

    51,8

    3

    Import

    47,1

    48,2

    4

    Eksport tarkibi

    100

    100

    5

    Paxta tolasi

    45,0

    28,3

    6

    Kimyo mahsulotlari, plastmassa va undan yasalgan buyumlar

    1,4

    3,4

    7

    Qora va rangli metallar

    5,3

    3,7

    8

    Mashina va asbob-uskunalar

    6,6

    1,8




    366










    Respublikamizda tashqi savdoni rivojlantirishning muhim muammolaridan biri eksport va import tuzilishini tubdan o’zgartirish hisoblanadi.



      1. Jadval__O’zbekiston_Respublikasi_eksport_va_importining_tovar_tuzilishi*'>Jadval

    O’zbekiston Respublikasi eksport va importining tovar tuzilishi*





    V. Ko’rsatkich

    Mln. AQSh dollari

    Jamiga nisbatan %




    1 Eksport, jami

    3528,2

    100, 0

    2 Shu jumladan, paxta tolasi

    1361, 9

    38, 6

    3 Mineral o’g’itlar, kimyo mahsulotlari

    52, 9

    1,5

    4 Mashinalar va asbob-uskunalar

    148, 2

    4,2

    5 Qora va rangli metallar

    179, 9

    5,1

    6 Boshqa tovarlar

    1474,8

    41,8

    7 Xizmatlar

    310, 1

    8,8

    8 Import jami

    3289,7

    100,0

    9 Shu jumladan, oziq-ovqatlar

    513, 0

    15,6

    10 Mashina va asbob-uskunalar

    1552,3

    ++

    11 Mineral o’g’itlar va kimyo mahsulotlari

    407,8

    12,4

    12 Qora va rangli metallar

    302,5

    9,2

    13 Boshqa tovarlar

    348,6

    10,6

    14 Xizmatlar

    164,8

    5,0

    *O’zbekiston Respublikasining 1999 yil yanvar-iyundagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy ko’rsatkichlari. Qisqa statistik to’plam. Toshkent-1999 yil.

    6.3.38 jadvaldan ko’rinib turibdiki, eksport tuzilishida mashina va asbob-uskunalar hissasi sezilarli darajada yuqori bo’lishiga qaramay, hali ham xom-ashyo va materiallarining hissasi ko’proq. Bular ichida paxta tolasi va boshqa tovarlar oldingi o’rinni egallaydi. Sanoatning qayta ishlovchi tarmoqlarini kelajakda rivojlantirish respublikadan chetga mahsulotlarni olib chiqishda, engil va og’ir sanoatdagi tayyor buyumlar hissasini tezda ko’tarishga va eksport tuzilishini yaxshilashga imkon beradi.


    Agarda 1998 yil 1999 yilning yanvar iyun oylariga nazar tashlasak, eksportga nisbatan import salmog’ining ayrim tovarlar guruhi bo’yicha kamayganligini ko’ramiz, jumladan oziq- ovqat mahsulotlarining importi 17,4% dan 13,7 % ga tushgan (10.16 jadval).

      1. Jadval

    Tashqi savdo aylanmasi tarkibi* (umumiy hajmga nisbatan foiz hisobida)

    9 Oziq-ovqat mahsulotlari

    3,0

    5,7

    10 Elektr-energiya manbalari

    7,6

    9,7

    11 Xizmatlar

    6 m

    10,0

    12 Import tarkibi

    100

    100

    13 Oziq-ovqat mahsulotlari

    17,4

    13,7

    14 Kimyo mahsulotlari, plastmassa va undan yasalgan buyumlar

    12,1

    12,4

    15 Qora va rangli metallar

    9,2

    8,7

    16 Mashina va asbob-uskunalar

    46,9

    44,6

    17 Elektr energiya manbalari

    0,5

    0,6

    18 Xizmatlar

    5,1

    8,8

    *O’zbekiston Respublikasining 1999 yil yanvar-iyundagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy ko’rsatkichlari. Qisqa statistik to’plam. Toshkent-1999 yil.

    MDH mamlakatlari va boshqa xorijiy mamlakatlar tashqi savdodagi salmog’iga nazar tashlansa, 1999 yilda MDH mamlakatlari bo’yicha import 26,1% ni va boshqa xorijiy mamlakatlarda 73,9% ni tashkil qildi.


    Import tarkibida mashina va asbob-uskunalar, oziq-ovqat mahsulotlari va ularni ishlab chiqarish uchun xom ashyoning hissasi yuqoridir.
    Import hajmida mashina va asbob-uskunalarning yuqori hissasi iqtisodiy qayta qurish va yalpi korxonalarni barpo qilish davrida bu mahsulotlarga bo’lgan ehtiyojning keskin o’sishi bilan izohlanadi. Kelajakda importga oziq-ovqat hissasini kamaytirish ko’zda tutilmoqda. Bu respublikada amalga oshirilayotgan oziq-ovqat mustaqilligini ta’minlash siyosati bilan bog’liqdir.
    Import muomalalari samaradorligini oshirish ko’p jihatdan hisob, hisobot va audit tamoyillarini qo’llash bilan bog’liq bo’lib, bularning metodologik asoslari bir qator o’zgarishlarni amalga oshirishni taqozo etadi, chunki mustaqil O’zbekiston iqtisodining negizi tubdan o’zgartirildi va bozor iqtisodi infratuzilmasi barpo qilina boshlandi.
    Har qanday jarayon, shu jumladan audit metodologik asoslari maqsadini belgilab olishni o’z ichiga oladi va import muomalalari auditining maqsadi quyidagilardan iborat bo’lishi mumkin:

      • yo’ldagi import tovarlari yo’nalishi ustidan ichki nazorat samaradorligini tekshirish;

      • import tovarlari bo’yicha ustama xarajatlar miqdori va asoslanganligini tekshirish;

      • import muomalalari bo’yicha moliyaviy natijaning realligi;

      • «Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasining qonuniga rioya qilinishi.

    Auditorlik tekshirishning asosiy bosqichlaridan biri - bu import tovarlari bo’yicha nazoratning zaif va kuchli tomonlarini aniqlashdir. Import muomalalari bo’yicha nazoratning zaif tomonlari jumlasiga quyidagilar kiradi:

      • yo’ldagi import tovarlari yo’nalishi bo’yicha hisob va nazoratning yo’qligi;

      • saqlash va tashish joylarida hisob va nazoratning yo’qligi;

      • tovarlarni kirim qilish qoidalarining buzilishi va boshqalar;

    Agarda import muomalalari bo’yicha nazorat tizimi kuchli bo’lsa, auditorning vazifasi uni baholashdan iborat bo’lib, zaif nazorat tizimida yo’l qo’yilgan xato va kamchiliklarni topishi kerak.


      1. Download 13,28 Mb.
    1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   211




    Download 13,28 Mb.