104
bo‘lgan, shu orada boshqa olimlardan ham tahsil olgan. Bundan tashqari ulug‘
sahobiy Abdulloh ibn Umar xizmatida bo‘lgan Nofe’dan va Muhammad Ibn Shihob
az-Zuhriydan ham ilm olgan. Molik o‘n yetti yoshga yetganda hadis va fiqh ilmlari
bo‘yicha mudarrislik mansabiga tayinlandi. Shundan keyin uning nomi hamma
tarafga ovoza bo‘lib, shuhrati keng tarqaladi. Oqibatda odamlar undan ilm olishga
har tarafdan kela boshladilar. Ilm talab qilib kelganlar eshiklarining oldida izdihom
bo‘lib, hatto bir-birlari bilan urishib ketar edilar. Imom Molik odamlarga yetmish yil
chamasida fatvo berdilar va ilm o‘rgatdilar. Imom Molik hadislarni saralab
«Muvatto» («Ommalashtirilgan») kitobini yozdi.
Molikiya mazhabi ko‘proq Misr, Sudan, Liviya, Tunis, Jazoir, Marokash,
Mavritaniya, Kuvayt, Bahraynda tarqalgan.
Shofiiylik mazhabi. Imom Shofiiy «Ahli sunna val jamoa»ning Shofiiya
mazhabi asoschisi bo‘lib, to‘liq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn Idris ibn Abbos
ibn Usmon ibn Shofi’ al-Hoshimiy al-Muttalibiy. U 150/767 yilda Falastin diyorida
tavallud topgan. Uning nasabi Payg‘ambar (a.s.)ning ulug‘ bobolari Abdumanofga
borib taqaladi.
Muhammad ibn Idris yoshlik chog‘idayoq Qur’oni karimni yod olgan. U ilm
istab onasi bilan ota-bobolari yurti Makkaga kelgan. U yerda Makka muftisi Muslim
ibn Xolid Zanjiydan dars oldi. Muhammad ibn Idris 15 yoshida diniy ilmlarni
mukammal egalladi. Shundan so‘ng ustozlari unga fatvo berishga ruxsat berdilar.
Imom Shofiiy Madinaga Imom Molik ibn Anas huzuriga ilm olish maqsadida
boradi va uning «Muvatto» kitobini yod oladi. U Molik ibn Anas, Sufyon ibn
Uyayna, Fudayl ibn Iyod, amakisi Muhammad ibn Shofiiy va boshqalardan hadis
ilmini o‘rgandi.
Imom Shofiiy 184/800 yilda shia mazhabini qabul qilgan deb ayblanib, Iroqqa
surgun qilindi. Keyinchalik Horun ar-Rashid bu ishning tuhmat sababli bo‘lganini
bilib, Imom Shofiiyga belgilangan surgunni bekor qildi va uning o‘z faoliyatini
davom ettirishiga ruxsat berdi.
Iroqda Imom Shofiiy Abu Hanifaning shogirdlaridan Imom Muhammad ash-
Shayboniy va boshqa Iroq faqihlari bilan uchrashib, ular bilan ilmiy munozaralar
o‘tkazdi.
U 199/814-5 yili Misrga kelib, u yerda o‘z ilmiy faoliyatini davom ettirdi.
Misrda Imom Shofiiy Hijoz va Iroq faqih va muhaddislaridan eshitmagan
hadis, fatvolardan xabardor bo‘ldi, shu sababli ko‘plab masalalarda uning ijtihodiy
qarashlari o‘zgardi. U bu yerda o‘z mazhabining asosini tashkil qilgan «al-Umm»
asarini yozdi.
Imom Shofiiy 204/819-20 yili Misrda vafot etdi. U o‘z davrida sanoqsiz
shogirdlar yetishtirdi. Ulardan Ismoil ibn Yahyo al-Muzaniy, Abu Ya’qub Yusuf ibn
Yahyo al-Buvaytiylarning nomlarini qayd etish o‘rinli.
Shofiiya mazhabi asosan Suriya, Livan, Falastin, Iordaniya, Saudiya
Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari, Yaman, Misr, Somali, Komor orollari,
Maldiv, Hindiston, Malayziya, Indoneziya, Bruney sultonligida tarqalgan.
