Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston 16-jadval

Download 2,81 Mb. Pdf ko'rish
bet	42/107
Sana	16.06.2024
Hajmi	2,81 Mb.
	#264081

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 107

Bog'liq
uzbekistan-state-of-the-environment-uz

O‘rtacha 2 327 689 741 298 46 661 549 51 894

39
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
16-jadval.
Asosiy daryo havzalaridagi manbalardan suv olish, (mln. m
3
)
Yillar
Kommunal
obyektlar
Baliqchilik
Sanoat
Energiya
(qayta
tiklanmaydigan
energiyadan
foydalanish)
Irrigatsiya
Boshqalar
Jami
2013
2 357
621
675
250
48 912
582
53 977
2014
2 283
614
691
256
46 913
582
51 849
2015
2 355
855
667
252
50 039
593
55 208
2016
2 436
628
707
254
49 499
579
54 625
2017
2 408
718
710
272
53 769
584
58 943
2018
2 451
509
830
423
45 696
357
51 003
2019
2 337
650
790
315
48 563
586
53 976
2020
2 262
747
750
294
45 930
496
51 217
2021
2 160
747
745
325
38 452
495
43 662
2022
2 278
806
854
344
38 839
639
44488
O‘rtacha
2 327
689
741
298
46 661
549
51 894
Manba: Suv xo‘jaligi vazirligi.
Yer usti suv resurslariga
to‘xtaladigan bo‘lsak, mamlakatda 17 mingdan ortiq tabiiy ochiq suv
oqimlari mavjud. Ularning 9,9 mingtasi Amudaryo, 4,9 mingtasi Sirdaryo havzalari va 2,9 mingtasi
ikki daryo oralig‘ida joylashgan. Biroq, ularning asosiy qismini uzunligi 10 km dan kam bo‘lgan,
ayniqsa Amudaryo va Sirdaryo oralig‘ida joylashgan kichik soylar suv oqimlari tashkil etadi, ular,
asosan deyarli butun yil davomida qaqrab yotgan daryolar bilan ifodalanadi, va, hatto uzunligi 10
km dan ortiq bo‘lgan ochiq suv oqimlari ham har yili oqmaydi. Tog‘ daryolari vodiylarida 500 dan
ortiq ko‘llar mavjud bo‘lib, ulardan eng kattasi Aydar-Arnasoy ko‘llar tizimidir.
Hozirgi paytda respublikada 70 ga yaqin suv omborlaridan, asosan sug‘orish maqsadlarida
foydalanilmoqda. Eng yirik suv omborlari, bu Tuyamo‘yin, Chorvoq, To‘dako‘l va Kattaqo‘rg‘on
suv omborlaridir. O‘zbekistondagi eng yirik suv omborlari kompleks, va, asosan irrigatsiya,
energetika va sanoat maqsadlarida foydalaniladi.
O‘zbekistonning suv resurslari, asosan Sirdaryo va Amudaryo havzalarida 60% erigan qor-muz
suvlari hisobiga shakllanadi. Yog‘ingarchilik va muzliklar hisobiga suv resurslarining qo‘shimcha
ta’minoti daryo havzalariga qarab farq qiladi. Jumladan, Sirdaryo havzasida muzliklar ta’minoti
15%, yomg‘ir 25%; Amudaryo havzasida muzliklar 25%, yomg‘ir 15% ni tashkil etadi. Daryo
oqimining o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar, bu yog‘ingarchilik o‘zgaruvchanligining
oshishi, havo haroratining ko‘tarilishi, muzliklar degradatsiyasi, qor to‘planishining kamayishi va
daryo havzalarida bug‘lanishning ko‘payishi hisoblanadi. Yer usti oqimi rejimining o‘zgarishi sizot
suvlari resurslariga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatadi.

40
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
O‘zbekiston hududida shakllanadigan suv oqimlari tog‘ orqali hosil bo‘ladi, zero, ular ekologik toza
zonalarda joylashgan va dastlabki qulay ekologik sharoitlar gradiyentini yaratadi. Tog‘li zonada
suv oqimlari ifloslanishining yaqqol manbalari yo‘q va suv ko‘rsatkichlari, perifitonning tarkibi
hamda tuzilishidagi barcha o‘zgarishlar orografiyaning o‘ziga xos xususiyatlari va profil bo‘yicha
umumiy landshaft holati tufayli tabiiydir. Suv oqimi hosil bo‘lish zonasida joylashgan daryolardagi
suvning sifati, daryo o‘zanlarini tashkil etuvchi suv tubida yotgan jinslarning ifloslanishi va inson
faoliyatiga bog‘liq.
O‘zbekistonda suv sifatini yaxlit baholash uchun oltita gidrokimyoviy ko‘rsatkichlar – erigan
kislorod miqdori, kislorodning biologik iste’moli va me’yorga nisbatan eng yuqori konsentratsiyali
to‘rtta ifloslantiruvchi moddaning namunaviy prognoz nazoratidagi qiymatlarining arifmetik
o‘rtacha qiymati sifatida hisoblangan suvning ifloslanish indeksidan foydalaniladi. Mamlakatda
suvning ifloslanishi indeksining (SII) qiymatlari asosida ishlatiladigan yer usti suvlari sifatining
klassifikatori 7 ta sifat sinfini o‘z ichiga oladi (17-jadval).

Download 2,81 Mb.

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 107

Download 2,81 Mb.

Pdf ko'rish