|
Август 2020 16-қисмBog'liq 16.Texnologiya yonalishi 3 qismАвгуст 2020 16-қисм
Тошкент
mumkin. Darhaqiqat, nima uchun aynan ushbu kompetensiyalar tanlanganligi haqida fikr yuritib,
uning mazmun-mohiyatini anglab olsakgina, mazkur kompetensiyalarni o‘quvchilarda qanday
shakllantirishimiz onson bo‘ladi.
Birinchidan, “buyum va mahsulot turlarini, ularni tayyorlash va ishlov berish usullarini bilish,
texnologik loyihalash hamda amalga oshirish kompetensiyasi” – texnologiya fani bugungi kunda
umumta’lim maktablarida 1-9-sinflar o‘qitiladi. Har bir sinflar kesimida o‘qitiladigan mazularning
umumiy soatining 75% amaliy mashg‘ulotdan iborat bo‘lib, o‘quvchi qaysi sinfda taxsil olmasin
u har bir darsda ma’lum bir buyumni yasash texnologiyasi bilan tanishadi. Buyumni yasashdan
avval, bu buyum qaerda va qachon nima maqsadda ishlatilishi mumkinligini, ya’ni ishlatilishi
sohasi, kelib chiqish tarixi, xom-ashyosi, tayyorlanish bosqichlari va turlari haqida ma’lumotga
ega bo‘ladi. O‘quvchi ma’lumotlarga asoslangan holda uning yangi ko‘rinishini texnologik
loyihalaydi, xom-ashyoga ishlov berish usullaridan foydalanib, buyumni dizayniga o‘zgartirish
kiritgan holda yasaydi.
Ikkinchidan, buyumni yasashda psixomotor, funksional, hamda amaliy faoliyat turlarini
bajarishdagi operatsion kompetensiyani qo‘llaydi. O‘quvchi buyum yasashda albatta muskullar
harakatida foydalanadi. Bu esa o‘z navbatida inson miyasi tomonidan boshqariladigan harakatlarni
ifodalaydi. Demak, o‘quvchi yubka tikishi uchun avval gazlama tanlashi, gazlaning nuqsonlari
bor-yo‘qligini tekshirishi, tayyorlangan andazani gazlamaga to‘g‘ri joylashtirib, bichishi, chok
turlarini to‘g‘ri tanlagan holda, bichiq bo‘laklariga texnologiya asosida ishlov berishi, yubkani
birinchi kiydirib ko‘rishga tayyorlash, undagi mavjud kamchiliklarni bartaraf etishi, yubkaga
oxirigi ishlov berish bilan birga, dazmollash qoidalariga roiya qilgan holda dazmollashi lozim.
O‘quvchi har bir ishni bajarishda texnologik operatsiyalarni to‘g‘ri qo‘llashi va xavfsizlik
texnikasi qoidalariga rioya qilishi kerak. Mazkur operatsiyalarni bajarishda bosh miya tomonidan
qo‘l harakatlari ongli ravishda boshqarilishi, ishni bajarish tartibi ketma-ketlikda to‘g‘ri
qo‘llanilishi natijasida o‘quvchi sifatli buyumni tez va oson, ijodiy yondashgan holda yasay
oladi. Psixomotorik harakatlar oddiy, o‘rta va kompleks harakatlarga ajratiladi. Umumiy o‘rta
ta’lim maktablarida oddiy va o‘rta harakatlar bajarilsa, o‘rta maxsus kasb-hunar kollejlarida bu
harakatlar kompleks amalga oshiriladi.
Uchinchidan, Texnologiya fani umumiy o‘rta ta’lim fanlari orasida asosiy kasb-hunarga
yo‘naltiruvchi fan hisoblanadi. Shu sababli texnologiya faninigng har bir dars jarayonida
o‘quvchilarga kasb-hunarlar haqida ma’lumotlar berish bilan birga ularni to‘g‘ri va ongli kasb
tanlashga o‘rgatiladi, ijtimoiy munosabatlarga kirisha olishiga zamin yaratiladi.
Demak, o‘quvchida fanga oid kompetensiyalar shakllanishi natijasida, u o‘z hayotida kerak
bo‘ladigan zaruriy kompetensiyalarni egalladi.
Jumladan, o‘quvchi kundalik hayoti uchun zarur bo‘lgan salatlarni, birinchi, ikkinchi va
parxez taomlarni, turli shirinliklarni, ichimliklar (choy: qora, ko‘k, shirchoy, shifobaxsh choy,
qahva, sharbatlar, kompot)ni texnologiya asosida tayyorlay oladi, andaza asosida kiyimlar tikadi,
ta’mirlaydi, ko‘rinishiga o‘zgartirish kirita oladi, ishlatilishiga yaroqsiz bo‘lgan buyumlarga
ishlov berib, kichik hajmdagi ro‘zg‘orbop buyum yoki bolalar uchun kiyimlar tika oladi, turli xil
buyumlarni to‘qiy oladi, dazmollash sirlarini o‘rganadi, umumiy xolda kundalik ro‘zg‘or uchun
zarur bo‘lgan ishlarni bajarish malakalarini egallaydi. Bir so‘z bilan ayttganda, Texnologiya fani
o‘quvchini kelajak hayotga tayyorlaydi, boshqa fanlardan olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini
hayotda qo‘llay olish layoqatini rivojlantiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Ishmuhammedov R “Innovatsion texnologiyalar yordamida ta’lim samaradorligini oshirish
yo’llari” TDPU 2005-yil
2. Ochilov M “Yangi pedagogic texnologiyalar” Qarshi Nasaf-2000-yil.
3. R. Ishmuhammedov M.Yukdashev --Ta’lim va tarbiyada innovatsion pedagogik texnologiyalar
- Toshkent 2013-yil.
|
| |
