| O’qituvchining mashqlarga tayyorlanish yo’llari.
O’qish jarayonini rivojlantirish o’qituvchilarning darsga tayyorlanishi asosiy o’rin tutadi. O’qish jarayonini rejalashtirish orqali o’qituvchi va o’quvchilarning ustaxonalaridagi ishlarida mehnat o’qishining vazifalari va maqsadlariga uning ta’moinlariga va o’quvchilar bilan ishlashga qo’yiladigan boshqa talablarga bog’lanish hamma ishlarni oldin ola tushuncha berildi.
O’qish ishni rejalashtirishda o’qituvchi ko’yidagicha asosiy didaktikaliq vazifalarni bajaradi.
-
O’qish jarayonini moddiy tomondan o’z vaqtida ta’minlash imkoniyatiga ega bo’ladi. Haqiqatdan ham ustaxonalarda turli materiallar va asboblar bilan taminlash muddatlari oldindan belgili bo’ladi.
-
Mehnat darslarining mazmuni bilan boshqa o’qish predmetlarining mazmuni o’rtasidagi bog’lanishini shakllantiradi. O’qituvchi o’qish jarayonini o’qish materialini darslarga bo’lib, mehnat bo’yicha aniq mavzuni o’rganishga, o’quvchilar fizika, ximiya, matematika va boshqa darslarda qanday bilimlar olganligini aniqlaydi.
Shunday kilib mehnat kilish bilan fan asoslarini o’rganish orasida didaktik bog’lanishni ta’minlash mumkin.
-
Yog’ochni ishlash hamda materialni ishlash ustaxonalarining o’z-aro ish olib borishga erishiladi. Ustaxonadagi darslar jarayonida modellashtirishda yog’och va metall materiallardan kompleks buyumlar yasaydi. Bunday vaqtda o’quvchilarning ishlarini vaqt bo’yicha moslashtirish bo’yicha katta ahamiyatga ega bo’lib, buni faqat planlashtirish natijasida ishga oshirish mumkin.
-
Choraklik, yarim yillik va yillik ishlab chiqarishda o’qituvchi uchun o’qish jarayonining rejasining o’rinlanishini tekshirish mumkin. Buning uchun rejalashtirilgan ishlari bilan amalda bajarilgan ishni ko’zdan kechirish etarli.
-
O’quv bo’limi xalq ta’limi bo’limlari tomonidan o’qish jarayonini tekshirish bir qancha asonlashadi.
O’quv yilining tamom bo’lishi bilan o’qituvchi kelasi o’quv yilining ishlariga tayyorlana boshlaydi. Mehnat o’qituvchisi asbob uskunalarining sharoitini tekshiradi, undagi kamchiliklarning oldini oladi. O’quv ishini rejalashtirish maktab dasturini va undagi tushuntirish xati o’zi mustaqil o’zlashtirishdan boshlanadi. Tushuntirish xatini o’rganishda ishning vazifalarini shuningdek o’quv ishini o’tkazishga, ko’rgazmali o’qish qurallaridan foydalanishga o’quvchilar xizmatini tekshirish, baholash va uslubiy ko’rsatmalarini tahlil kilish kerak bo’ladi.
Shuningdek dasturning mazmuni bilan birma-bir tanishib chiqish lozim. Endi har bir sinf o’quvchilariga o’zlashtirish kerak bo’lgan bilim, ko’nikma va moqirliklar, bilimlar va mavzular ularga ojiratilgan soatlar muqdori, mehnat ob’ektining tegishli tizimlarini ko’rsatilgan bo’ladi.
Maktab dasturini o’rganish va analiz qilishni to’gatgandan keyin o’qituvchi o’quvchilarning ish ob’ekti sifatida xizmat qiladigan buyumlarni tanglashga kirishadi.
Buyumlarni tanglash o’qituvchi mashqlarni o’tgazishga tayyorlanishda eng ahamiyatli bosqich bo’lib hisoblanadi. Shuning bilan qator tanglangan buyumlar o’z vazifalariga qarab jamiyatlik foydali xarakterga ega bo’lishi kerak.
Shuningdek, ularga bir qancha talablar qo’yiladi, ular quyidagi:
-
Buyumlarni tayyorlashda ishni talab qiladigan va rejalashtirilgan vaqt normasi o’qish kuchlari etadigan bo’lishi kerak.
-
Buyumlarni ishlash o’quv dasturidagi belgili operatsiyalardan iborat bo’lishi kerak.
-
Buyum vazifasi va konstruktsiyasi o’quvchilar tushuncha oladigan bo’lishi kerak.
Bu talab a’lochi o’quvchilar har xil modellarni tayyorlaganda o’rinli bo’ladi.
Maktab rahbarlari darsdagi mehnat mashqlarini har xil korxonalarining buyurtmalari asosida o’tkazishga intilib, bunday sharoitdagini o’quvchilarning mehnati ongli mehnatga aylanadi, bu bo’lsa o’quv tarbiya ishining natijali bo’lishiga o’z ta’sirini tekizadi.
O’qituvchining navbatdagi mavzu bo’yicha mashqlarga tayyorlanishi kalendar’’ reja tuzishdan boshlanadi. Qulay sharoitda kalendar’ reja chorakka, yarim yilgi va bir yilga tuzilish mumkin. Agarda maktab korxona tomonidan materiallar bilan ta’minlangan bo’lsa, reja bir yilga tuzilish mumkin. Guruh bilan frontal formada o’rganishga bo’lmaydigan mavzular uchun grafik tuziladi . Masalan maktabda tokar’ stanogida materiallarini ishlash frontal formada ishlashga etarli bo’lmasa, unda o’quvchilarni sonini hisobga olib grafik tuziladi. Bu bo’yicha o’quvchilar dasturda nazarda tutilgan ishlarni navbat bilan bajaradi.
O’quv mavzusining mazmunini ko’rsatuvchi barcha materialni o’qituvchi darslarga bo’ladi. Dars tiplarini ular orasidagi bog’lanishlarni aniqlaydi, o’quvchilar ishlaydigan ob’ektlar va uskunalarni belgilaydi. Oldingi mehnat o’qituvchilarning ishlari ko’rsatilganda bu yoki boshqa mavzu bo’yicha dars o’tkazishga ko’ydagilarga e’tibor beriladi;
- Mavzuning o’quv predmetidagi o’rni va o’quvchilar ishlashi kerak bo’lgan bilim, ko’nikma mohirliklari darajasi.
- Nazariy praktika bilan bog’lanishligining
- Mavzu materialning o’quvchilar o’zlashtirishini rivojlanishidagi ahamiyati;
- O’quvchilarning yangi mavzuni o’zlashtirishga tayyorligi ;
- Materiallning ketme-ket bayonlanishi
- O’quvchilar ishlab chiqarishning mosligi;
- Mavzuni o’rganishdan kutilgan natija;
- Darslar bilan o’quvchilarning sinfdan tashqari ishlar orasidagi bog’lanishi;
Yuqorida ko’rsatilgan ishlar natijasida kelasi mavzuni o’rganishning kalendar’ rejasi tuzilishi mumkin. Konstruktsiyalash va mehnatni tashkil etishga qatnashish ishi borgan sari katta ahamiyatga ega. Shu sababli texnologik predmet kompleks konstruktorlik- texnologik, mumammali-analitik va bashqada sismavzular haqida mehnatlar payda bo’lmoqda.
| 