№
eksper.
Bosim, R
Tempera-
tura, t
Kislotalilik
miqdori, rN
Konsentra-
tsiya, %
O’rtacha
miqdori
100
kod qiymat kod qiymat kod qiymat Y
1
Y
2
Y
3
Y
o’r
1
-1
0,8
-1
14
-1
9,6
2
+1
1
-1
14
-1
9,6
3
-1
0,8
+1
16
-1
9,6
4
+1
1
+1
16
-1
9,6
5
-1
0,8
-1
14
+1
10,4
6
+1
1
-1
14
+1
10,4
7
-1
0,8
+1
16
+1
10,4
8
+1
1
+1
16
+1
10,4
Matematik modelni quyidagicha tuzamiz:
𝑦̅ = 𝑏
0
+ 𝑏
1
𝑥
1
+ 𝑏
2
𝑥
2
+ 𝑏
3
𝑥
3
….
𝑏
0
=
∑
𝑦
𝑖
𝑁
𝑖=1
𝑁
𝑏
1
=
∑
𝑦
𝑖
𝑥
𝑘𝑜𝑑
𝑁
𝑖=1
𝑁
va hokazo.
Takrorlash va mustaqil ishlash uchun savollar
1. Eksperimentlar turlari.
2. Eksperimentlarni belgilash va bosqichlari
3. Eksperimentlarni rejalash turlari.
4. Jarayonning kirish va chiqish ko`rsatgichlari (faktorlari).
5. Ilmiy tadqiqotda eksperimentlarni rejalash.
101
Ma’ruza №8
Eksperimental tadqiqotlar natijalarini qayta ishlash
Reja:
1. Eksperiment natijalarni tahlil qilish yo’llari
2. Eksperiment natijalarni grafik tarzida tasvirlash va empirik formulalar olish.
Asosiy tayanch so’z va iboralar:
X faktor; Y chiqish ko`rsatkichi; empirik formula; funktsiya qiymati, argument
qiymati; approksimatsiyalash; o`zgarmas koeffitsientlar.
1.
Eksperiment natijalarni tahlil qilish yo’llari
Ob`ektlar va texnologik jarayonlar tadqiqot qilinganda, ular “qora quti”
kibernetik tizim sifatida qabul qilinadi (6.1-rasm), bunda faqat kirish
va chiqish
o’zgaruvchilari haqidagi ma’lumot ma’lum bo’ladi.
bu yerda
- sistema holatiga va uning xossalariga ta’sir etuvchi kirish
o’zgaruvchilari vektori;
- sistema holatini xarakterlaydigan chiqish o’zgaruvchilari
vektori;
6.1-rasm. Tadqiqot ob’ektini “qora quti” kibernetik tizim sifatida ko’rsatish
Ko`p hollarda chiqish ko`rsatkichi va faktor (kirish ko`rsatkichi) tasodifiy
kattaliklar bo`ladi. X faktorni va Y chiqish ko`rsatkichini diskret o`lchashlar
natijasida tutashma tasodifiy sonlarning ikki ketma - ketligi olinadi.
X
1
, X
2
,..., X
j
,..., X
m
Y
1
, Y
2
,..., Y
j
,..., Y
m
Agar faktorlar va chiqish ko`rsatkichlari uzluksiz qiymatlar shaklida qayd
qilingan bo`lsa, unda mos qoidalar asosida ularni diskretlashtirish (vaqt bo`yicha
kvantlash) amalga oshiriladi, va ularni ham tutashma tasodifiy sonlarning ketma -
ketligi ko`rinishida ko`rsatish mumkin. 7.2- rasmda X
j
, Y
j
o`lchash juftligining har
biriga nuqtalarning korrelyatsion maydonida ma`lum bir nuqta mos keladi. 7.2,a-
rasmdan ko`rinadiki, har bir
j
X
qiymatiga Y ning bir hator qiymatlari mos keladi.
)
( x
)
( y
m
x
1
y
y
1
x
T
m
x
x
x
,...
1
=
T
y
y
y
,...
1
=
102
Tasodifiy kattalik X ni qator I
x
intervallarga bo`lish natijasida va X
j
intervalining
o`rtasiga (6.2, b-rasm), bu intervalga tushgan Y ning barcha qiymatlarini keltirish
natijasida, Y
x
ning har bir oraliqdagi o`rtacha qiymatini topish mumkin -
j
x
У
У =
va u shartli o`rtacha deyiladi.
|
