204
8. 3- rasm. Tindirgich:
1 – yonilg‘i
; 2 – suv;
3 – mexnnik aralashma-
lar.
probirkaning yuqori qismi xiralashsa-yu,
moy chirsillamasa, moyda suv juda kam
bo‘ladi.
Mexanik aralashmalar va suv borli-
gini namunani tindirish yo‘li bilan ham
aniqlash mumkin. Bunda 8. 3- rasmda
ko‘rsatilgan shakldagi 100 ml sig‘imli tin-
dirgichdan foydalaniladi.
Tindirgichnmg quyi qismi 10 ml haj-
m gacha 0,05 ml li qilib darajalangan (bu
darajalarga qarab suv va mexanik aralash-
malar miqdori aniqlanadi), undan keyin
esa 25, 50 va 100 ml li darajalar ko‘rsatil-
gan. Qovushoqligi past yonilg‘i yaxshilab
ara lashtiriladi va tezda tindirgichning 100
ml li sathigacha quyiladi. Tindirgich 25
min vertikal holda ushlab turilgach, mex-
anik aralashmalar miqdori foiz hisobida
aniqlanadi. Bu miqdor millilitrda o‘lchan-
gan cho‘kindi hajmiga teng bo‘ladi. Qovu-
shoqroq yonilg‘ining tinishini tezlashtirish
uchun tindirgichni iliq (50–60°C harorat-
dagi) suvga qo‘ygan ma’qul. Motor moy-
laridagi aralashmalar juda sekin cho‘kadi,
shuning uchun moyga benzin aralashtirish
kerak. Moyning o‘rtacha namunasi tin-
dirgichning 25 yoki 50 ml sathigacha quyiladi, 100 ml sathigacha
esa toza benzin quyiladi. Aralashma aralashtiriladi va tindirgich is-
siq suvga tushiriladi. Mexanik aralashmalarning miqdorini foizda
aniqlash uchun ularning millilitrdagi miqdorini 4 ga (agar namuna
uchun 25 ml moy olingan bo‘lsa) va 2 ga (agar 50 ml moy olingan
bo‘lsa) ko‘paytirish lozim.
Moylarda abraziv mexanik aralashmalar borligini ishqalash usu-
li bilan ham aniqlash mumkin. Buning uchun ikkita toza, quruq
205
yassi oyna olinadi. Ulardan biriga sinaladigan moydan olingan o‘r-
tacha namunadan 1–2 tomchi tomiziladi. Keyin bu oynaga ikkin chi
oyna ishqalanadi. Agar moyda abraziv bo‘lsa, shishalar o‘ziga xos
keskin g‘ijirlaydi.
