K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Download 6,9 Mb. Pdf ko'rish
bet	5/156
Sana	16.11.2023
Hajmi	6,9 Mb.
	#99491

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 156

Bog'liq
K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda is

Kislorodli birikmalar.

To‘yinmagan uglevodorodlar neftni termik qayta ishlash nati-
jasida hosil bo‘ladi. Ular uglerod atomlari orasidagi ikkilangan va
uchlangan bog‘lanishlar borligi bilan tavsiflanadi. Bu turdagi ug-
levodorodlar ichida umumiy formulasi С
n
Н
2n
ko‘rinishda bo‘lgan,
bitta ikkilangan bog‘lanishdagi olifenli uglevodorodlar (masalan,
etilen C
2
H
4
) ko‘p uchraydi. Shuningdek, umumiy formulasi C
n
H
2n – 2
ko‘rinishda bo‘lgan, ikkita ikkilangan bog‘lanishdagi diolifenli ug-
levodorodlar ham keng tarqalgan.
Molekulalardagi ikkilangan bog‘lanishlar ularning kimyoviy
faolligini oshiradi. Ular osongina oksidlanadi va birikish hamda
zichlash (polimerizatsiya) reaksiyasiga moyil bo‘ladi. Molekula-
dagi ikkilangan bog‘lanishlarning soni qancha ko‘p bo‘lsa oksid -
la
nish jarayoni shunchalik jadal amalga oshadi. Polimerlash
natija sida yuqori molekular smola – asfaltli birikmalar hosil qila-
di. Shuning uchun ham to‘yinmagan uglevodorodlarning motor
yonilg‘isi va moylarda bo‘lishi maqsadga muvofiq emas. To‘yin-
magan uglevodorodlarning turg‘unmasligi natijasida ular saqla-
nayotgan yonilg‘ida, ayniqsa, kreking benzinda smola hosil bo‘lish
jarayonini tezlashtiradi.
Kislorodli birikmalar. Neft va neft mahsulotlarining asosiy or-
ganik kislotalarini naftenli guruhlar tashkil etadi. Ular R–COOH
ko‘rinishidagi karbon kislotalarga taalluqlidir. Bunda R – ug-
levodorodli radikal; COOH – birikmaning kislota xususiyatiga ega
ekanligini ko‘rsatuvchi karboksil guruhi.
Naften kislotalar yuqori qaynash haroratiga (200°C dan yuqori)
ega, xona haroratidagi zichligi 1 g/sm
3
ga teng bo‘lgan, neft mah-
sulotlarida yaxshi eruvchi va suvda umuman erimaydigan moyli
suyuqlikdir.
Naftenli kislotalar ta’sirida qora metallar zanglamaydi, ammo
rangli metallar (asosan, rux va qo‘rg‘oshin)ga jadal ta’sir ko‘rsatib,
ularning tuzlarini hosil qiladi. Naftenli kislotalarning asosiy qismi
neftning yonilg‘i-gazoyl fraksiyasi tarkibida bo‘ladi.

14
Oksidlanish jarayonida neft mahsulotlari tarkibida molekulasida
karboksil guruhdan tashqari gidroksil guruh (OH) ishtirok etuvchi
oksikislotalar ham hosil bo‘ladi.

Download 6,9 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 156

Download 6,9 Mb.

Pdf ko'rish