30
hamda qo„llanishini hisobga olgan holda bunday tashkilotning tashkiliy ishlab
chiqarish tarkibiga alohida e‟tibor berish zarur.
Mumkin qadar ilg„or va zamonaviy tashkiliy shakllarni doimiy ravishda izlash
shunday bir tizimlarni yaratishga yo„naltirilganki, bu ob‟ektlarning
texnik
darajasiga va sifatiga buyurtmachining zamonaviy qat‟iy talablari, ular xohishi
individuallashishining o„sib borayotgan darajasi qiymatining kamayishi va
loyihalarni amalga oshirish muddatlariningqisqarishibilanbirlashib ketishiga imkon
berishi zarur. Bu mavjud tashkiliy shakllarni takomillashtirishga, loyihani
boshqarishning matritsali tarkibiga hamda loyihaviy
boshqaruv va loyihani
boshqarish tarkibiga olib keladi. Shu bilan birga qayd qilish zarurki, har qanday
loyihani boshqarishda foydalanish mumkin bo„ladigan qandaydir bir ideal tarkib
mavjud emas. Korxonaning tashkiliy tarkibini shakllantirishning asosiy
maqsadlari quyidagilardir:
–loyihaning aniq talablariga mos keluvchi tashkiliy tarkibni tanlash;
–aniq shart-sharoitlardan kelib chiqqan holda loyiha qatnashchilari
o„rtasidagi funktsiyalarni taqsimlash;
–komandada ishtirok etuvchilarning funktsional majburiyatlarini aniqlash.
Ma‟lumki, yangi loyiha uchun malakali komandani
yaratish uni amalga
oshirishning birinchi bosqichining asosiy vazifalaridan biridir. Bu jarayon turli
bo„limlar va tashkilotlardan mutaxassislar komandasini aniqlash, tanlash va
birlashtirish kabi boshqaruvning bir guruh ko„nikmalarini talab qiladi.
Yangilik, o„ziga xoslik, tahlika va tezkor o„zgaruvchanlik har qanday yangi
loyihaga xos bo„lgan qirralardir. Aynan shular loyiha komandasini tanlash va
shakllantirishda yuzaga keladigan qiyinchiliklarni belgilab beradi. Yangi loyihaga
komanda tanlash yana
shunisi bilan ham murakkabki, bu kishilar oldin birga
ishlamaganlar, umumiy qimmatga va me‟yorlarga ega emaslar, lekin shunga
qaramasdan ular samarali va sinxron tarzda ishlashlari zarur. Korxonaning yagona
tashkiliy tarkibi bir guruh mutaxassislarning komandaga aylanish jarayoniga
imkon berishilozim. Eng birinchi navbatda maqbul psixologik iqlimni vujudga
31
keltirgan holda loyiha qatnashchilarini tezlik bilan mavjud holatga moslashtirish
zarur bo„ladi.
Loyihani amalga
oshirishning muvaffaqiyati, eng avvalo, uning tashkiliy
tarkibiga bog„liqdir. Bu tushuncha o„z ichiga, birinchidan, tashkiliy shakllarni,
ikkinchidan esa loyihani boshqarishning tashkiliy tarkibini oladi. Agar loyihani
boshqarishning tashkiliy tarkibi deganda tizimning turli
darajalarida joylashgan
boshqaruvning o„zaro bog„liq organlari majmuasi tushunilsa, tashkiliy shakllar–bu
jarayonning
barcha
qatnashchilari
o„rtasidagi
o„zaro
harakatlar
va
o„zaromunosabatlarni tashkil etishdir.
Loyiha rahbari rolida kim bo„lishiga hamda loyihaqatnashchilari o„rtasidagi
funktsiyalarning taqsimlanishiga qarab tashkiliy shakllar juda ko„p va turli-
tumandir.Shartli bo„lishiga qaramasdan, bugun mavjud bo„lgan tashkiliy
shakllarnitasniflash
mumkin.
Loyihani
boshqarishda
bugungi
kunda
foydalaniladigan tarkiblarning bir qancha tiplari mavjud. Ularga funktsional,
matritsali va loyihaviy tarkibni kiritish mumkin.
Funktsional tarkibda (1.6-chizma) boshqarish o„ziga berilgan funktsiyalar
chegarasida unga bo„ysunuvchi bo„linmalarga rahbarlik
qilish huquqiga ega
bo„lgan har bir funktsional rahbarlar guruhi orqali chiziqli rahbarlik bilan amalga
oshirishdir.
