Geofazoviy ma‟lumotlarni boshqarish

110 
Geofazoviy ma‟lumotlarni boshqarish tizimida ma‟lumotlar texnologiyasini 
boshqarish ham muhim o„rin egallaydi. Ma‟lumotlar texnologiyasini boshqarishga 
asosan AT bo„linmasini boshqarish kiradi. Odatda biznes-jarayonlar AT xizmatida 
u yoki bu ma‟lumotlardan foydalanishga olib keladi. Ma‟lumotlarni yaratish, 
to„plash, modifikatsiyalash, saqlash, yo„q qilish va arxivlashtirish jarayonlari – 
ma‟lumotlar hayotiy tsiklining jarayoni etarli darajada to„g„ri qurilgan bo„lishi 
zarur. 
Geofazoviy ma‟lumotlarni ma‟murlashtirishning muhim bo„g„inlaridan biri – 
bu ma‟lumotlarga standartlarning qo„llanilishini ta‟minlashdir. Masalan, qanday 
ma‟lumotlar geofazoviy ma‟lumotlarning asosiy turlarida saqlanishi zarur? Turli 
aniq ma‟lumotlar geofazoviy axborotlarning tarkiblangan jadval ko„rinishida 
saqlanishi mumkin. Egasi to„g„risidagi ma‟lumotlar ham geofazoviy 
ma‟lumotlarning asosiy qismini tashkil etadi. Bundan tashqari, geofazoviy 
ma‟lumotlarning muhim elementlariga quyidagilar ham kiradi: 
–turli ko„rinishdagi unikal identifikatorlar; 
–biznes terminlarining izohi; 
–formatning izohi. 
Geofazoviy ma‟lumotlarni boshqarish tizimida ularga to„g„ridan-to„g„ri egalik 
qilish ham muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. Bunda ma‟lumotlar ma‟muriyati 
servislarni ishlab chiqaruvchilarga biznes bilan ATning bo„limi o„rtasida 
ma‟lumotlar taqsimlashga mas‟uliyatni ta‟minlashda ma‟lum tartibda yordam 
ko„rsatishi mumkin. Buni bajarishning eng qulay usullaridan biri – bu biznes bilan 
AT bo„limi o„rtasida ma‟lumotlar nizomini imzolash hisoblanadi. Ma‟lumotlar 
nizomini imzolash – ma‟lum bir korporativ standartlar asosida tashkilotda 
ma‟lumotlarni har tomonlama to„g„ri va asoslangan tarzda boshqarish to„g„risidagi 
standartlar va qoidalar to„plamidir.Ma‟lumotlar egasining vazifalari ko„pincha 
ushbu nizomda aniqlanadi va ular quyidagilarni o„z ichiga oladi: 
–ma‟lumotlar uchun biznes izoh va maqsadlarni kelishish; 
–ma‟lumotlarni kim yaratishi, o„zgartirishi, o„qishi va yo„q qilishi 
mumkinligini belgilovchi ro„yxatni aniqlash; 

111 
–ma‟lumotlarni o„zboshimchalik bilan egallab olish yoki umuman olish 
usullarini o„zgartirishni sanktsiyalash; 
–geofazoviy ma‟lumot qiymatlarining formatlari, sohalari (domenlar) va 
diapazonlarini tasdiqlash; 
–tegishli darajadagi xavfsizlikni ta‟minlash, shu jumladan ma‟lumotlar 
xavfsizligi to„g„risidagi yuridik talablar va ichki siyosatga rioya qilishni 
ta‟minlash. 
Geofazoviy ma‟lumotlardan foydalanish, ularni boshqarish jarayonida 
ko„pincha bunday ma‟lumotlarni yangi servisga ko„chirishga, ya‟ni ma‟lumotlarni 
migratsiyalashga to„g„ri keladi. Geofazoviy ma‟lumotlarni migratsiyalash –bu 
muammo bo„lib, ko„pincha yangi servis bir yoki bir necha oldingi servislarni 
almashtiradi va buning natijasida yangi servisga mavjud tizimlar va servislardan 
sifatli ma‟lumotlarni ko„chirishga zaruriyat tug„iladi. 
Geofazoviy ma‟lumotlarni migratsiyalashning ikkita turi mavjud: birinchi – 
ma‟lumotlarni ma‟lumotlar saqlash joyiga migratsiyalash; ikkinchisi – 
ma‟lumotlarni yangi tranzitsion operativ servisga o„tkazish. Ikkala holatda ham, 
agar standartlar, muolajalar va ma‟lumotlarni bir joydan ikkinchi joyga ko„chirish 
ma‟lumotlarni boshqarish bo„linmalari tomonidan belgilansa, bu, albatta foydali 
bo„ladi. 
Texnologiya eng yuqori darajada rivojlanayotgan sohalardan biri – bu 
geofazoviy ma‟lumotlarni saqlashdir. 
Axborotlar va ma‟lumotlarni saqlashning qator vositalarini ko„rib chiqish 
mumkin. Bular yig„ish (to„plash) dan iboratdir. Ushbu jarayonda shu narsa 
ta‟minlanishi zarurki, ma‟lumotlarni to„plash jarayonida mumkin qadar kam 
miqdorda manipulyatsiya talab qilinishi, shuningdek,ma‟lumotlarni to„plash 
vaqtida mumkin qadar kamroq xatoliklarga yo„l qo„yilishi kerak. Buning uchun 
foydalanuvchilarning grafik interfeysi imkoniyatlaridan foydalanish kerak bo„ladi. 
Geofazoviy ma‟lumotlarni boshqarish jarayonida turli muhitlarda 
ma‟lumotlarni to„plashning samarali usullari uchun standartlarga ega bo„lish 

112 
yaxshi samara beradi. Bunday sharoitda ma‟lumotlarni «tarkiblanmagan» holda 
to„plash, ya‟ni skanerga o„xshash mexanizmlardan ham foydalanish mumkin. 
Ma‟lumotlar egallab olingan va ma‟lum joylarda saqlangandan keyingi 
harakat – bu ma‟lumotlardan axborotlarni ajratib olishdir. Turli darajadagi 
murakkablikka ega bo„lgan asbob-uskunalar yordamida ma‟lumotlarga engil 
ravishda kirishni ta‟minlovchi servislar barcha tashkilotlarda ham zarurdir. Bundan 
tashqari, tashkilotlarda o„zlarining o„ziga xos arxitekturaviy talablari ham vujudga 
keladi.
Skanerlangan matnda va boshqa tarkiblanmagan ma‟lumotlarda, xususan, 
video, statik tasvirda yoki tovushda axborotlarni qidirish – bu rivojlanishning 
asosiy yo„nalishi hisoblanadi. Avtomatik tarzda indeksatsiyalash, qidiruv 
mashinalaridan foydalanish, hujjatlarning tegishli qismlariga kalit so„zlar 
yordamida samarali kirib borish ayniqsa muhim texnologiyalar sanaladi. Ular 
internetda keng qo„llaniladi. 

Download 2,58 Mb.