• Suyunov Azmiddin GulDU talabasi Annotatsiya. Maqolada hozirgi zamon
  • Май 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot», 2021. 202 б




    Download 3,67 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet138/194
    Sana29.09.2024
    Hajmi3,67 Mb.
    #272877
    1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   194
    Bog'liq
    10.Pedagogika yonalishi 1 qism

    Foydalanilgan adabiyotlar:
    1. E.G`.G`oziev. “O`quvchilarning o`quv faoliyatini boshqarish” 
    2. E.G`.G`oziev “Tafakkur psixologiyasi”.
    3. www ziyonet.uz


    139
    Май 2021 10-қисм
    Тошкент
    HOZIRGI ZAMON PSIXOLOGIYASINING TAMOYILLARI
    Shukurova O’g’iloy Umaraliyevna
    GulDU Pedagogika va psixologiya 
    kafedrasi katta o’qituvchisi 
    Suyunov Azmiddin
    GulDU talabasi
    Annotatsiya. 
    Maqolada hozirgi zamon
     
    psixologiyasi tamoyillarining tarixiy asoslari va 
    shakllari tahlil qilingan.
    Kalit so’zlar:
    bixeviorizm, freydizm, “mustaqillik”, “tanqidiylik”, shaxsning individual 
    xususiyatlari, hissiy-irodaviy.
    Psixologiya fanining rivojlanishi qator bosqichlarni o’z ichiga qamrab olib, bu davrlarda 
    samarali tadqiqot ishlari olib borilgan. Aynan tadqiqot ishlarini samarali bo’lishi uchun fan 
    doirasida tamoyillarni ishlab chiqish uchun zarurat sezila boshladi. Bu boradagi ishlar Amerika 
    va boshqa chet el psixologiyasi yo’nalishlari namoyondalari tomonidan ilgari surildi. XX asr 
    boshlarida bixeviorizm, freydizm yo’nalishlari vujudga kelgan edi. Bixeviorizm yo’nalishi 
    hayvonlarda o’tkazilgan kuzatishlar natijasiga asoslangan bo’lib, uning namoyondalari E.Torndayk 
    va Dj.Uotsonlar hisoblanadi. “Bixeviorizm” ingliz tilida “xulq-atvor” degan ma’noni bildiradi. 
    Bu oqim psixika va ongni inkor qilib, xulq bilan tashqi muhit o’rtasidagi munosabatlarni, 
    qonuniyatlarni tekshirishni taklif qiladi. Ularning fikricha, psixologiyaning vazifasi stimulga 
    (qo’zg’atuvchi), ya’ni sezgi a’zolariga ta’sir qilayotgan qo’zg’atuvchiga o’q otish, unga qanday 
    javob reaksiyasi bo’lishini, yoki bunday reaksiyani qanday stimul tug’dirishini oldindan aytib 
    bera olishdan iborat. Bixevioristlarning formulasi “S -> R” dir. 
    Freydizm yo’nalishiga venalik psixiatr Z.Freyd asos solgan. Uning fikricha, odam mohiyatiga 
    ko’ra hayvonga o’xshaydi. Odamning xulq-atvori va xarakatlari ikkita tamoyilga: rohatlanish va 
    reallik tamoyiliga bo’ysundirilgan bo’ladi. Bu oqim ham insonning ongiga ishonmaydi Z. Freyd 
    o’zining psixologik nazariyasini odam haqidagi, jamiyat va madaniyat haqidagi umumiy ta’limotga 
    aylantirib, qarb mamlakatlarida katta e’tibor qozondi. 
    1923-yilda psixologlarning birinchi yig’ilishida K.N.Kornilov psixologiyani qayta qurish 
    vazifasini ilgari surdi. Psixologiya fanini rivojlantirishda judayam katta rol o’ynagan psixologlar 
    quyidagilar: B.Ananev, P.P.Blonskiy, S.L.Rubinshteyn, LS.Vigotskiy, R.S.Nemov va boshqalar, 
    shuningdek keyinchalik o’zbekistonda ham yirik olimlar yetishib chiqdi. Ular jumlasiga 
    M.G.Davletshin, E.G’.G’oziev, M.Voqidov, V.A.Tokareva. R.Z.Gaynutdinov, V.M.Karimova, 
    G’.B.Shoumarov, R.I.Sunnatova, Z.T.Nishonova va boshqalarni kiritish mumkin. Yuqorida 
    nomlari tilga olingan olimlar o’zlarining g’oyalari va milliy mafkuralar bilan yoshlarda tafakkur 
    sifatlaridan “mustaqillik”, “tanqidiylik” kabilarni shakllantirishga e’tibor bermoqdalar. 
    Hozirgi mustaqillik sharoitida psixologiyaga bo’lgan talab-ehtiyoj juda kuchayib ketdi. 
    Yoshlar ma’naviyatini boyitish uchun ularning dunyoqarashi, tafakkuri, irodasi, umuman olganda 
    ongini o’stirish zarur. Buning uchun eksperimental ishlarni kuchaytirishi, ta’lim jarayonini yangi 
    texnologiyalar asosida qayta qurishi lozim. hozirda Respublikamiz universitetlarining psixologiya 
    bo’limlari, kafedra, laboratoriyalari ilmiy fikrlar markaziga aylantirildi.
    Mazkur muassasalarda psixologik tadqiqotlar o’tkazilib, psixik jarayonlar, holatlar, shaxsning 
    individual xususiyatlari, hissiy-irodaviy sohasiga doir nazariy va amaliy bilimlar ho’lga kiritildi. 
    Ayniqsa, fan sohasida tadqiqotlar shu darajada ko’paydiki, ular ma’lum qonun qoidaga tayanishi 
    lozim. Shu bois olib borilayotgan izlanishlarga asos bo’lishi uchun tamoyillar ishlab chiqildi. 
    Shunga ko’ra psixologiyaning tamoyillari quyidagicha: 1. Determinizm tamoyili; 2. Ong va 
    faoliyat birligi tamoyili; 3. Psixika va ongning faoliyatda rivojlanishi tamoyili.
    Tamoyil - ma’lum faoliyatni bajarishda tayaniladigan dastlabki qoidalar tizimidir. Determinizm 
    tamoyiliga ko’ra, psixika yashash sharoiti bilan belgilanadi va sharoit o’zgarishi bilan o’zgaradi. 
    hayvonlar psixikasining taraqqiyoti tabiiy saralanish bilan, odam psixikasi taraqqiyoti esa ijtimoiy 
    taraqqiyot qonunlari bilan belgilanadi.

    Download 3,67 Mb.
    1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   194




    Download 3,67 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Май 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot», 2021. 202 б

    Download 3,67 Mb.
    Pdf ko'rish