10.3-rasm. “Yo’naltiruvchi blok”ning umumiy ko’rinish chizmasi.
170
10.2. Spetsifikasiyalarni tuzish.
Spetsifikasiya asosiy konstruktorlik hujjati hisoblanib, yig’ma birlikning
tarkibini aniqlaydi. Standartga binoan spetsifikasiya A4 formatda, (sarlavha varaq),
yoki (keyingi varaqlar) bo’yicha bajariladi. Umumiy vaziyatda spetsifikasiya
quyidagi tartibda joylashgan bo’limlardan iborat: hujjatlar, komplekslar, yig’ma
birliklar, detallar, standart buyumlar, boshqa buyumlar, materiallar, komplektlar. U
yoki bu bo’limlarning mavjudligi buyumning tarkibini belgilaydi. Har bir
bo’limning nomi “Nomi” grafasida ko’rsatilib ingichka chiziq bilan tagiga
chiziladi. Har bir sarlavhadan keyin bo’sh qator, bundan tashqari har bir bo’lim
oxirida, qo’shimcha yozuvlar uchun, kamida birta qator tashlanadi. Qator
balandligi 8 mm dan kam bo’lmasligi kerak. O’quv chizmalari uchun har bir
bo’limning mazmuni:
Hujjat
– konstruktorlik hujjatlarining asosiy tashkil
etuvchisi (yig’ish chizmasi va strukturaviy sxema-buyumning tarkibiy qismlarga
bo’linishi).
Yig’ma birliklar
– spetsifikasiyalanayotgan buyum tarkibiga kiruvchi
yig’ma birliklar.
Detallar
– bevosita buyum tarkibiga kiruvchi detallar (ya’ni,
yuqorida keltirilgan yig’ma birliklar tarkibiga kirmaydigan). Yig’ma birliklar va
detallar, ularni belgilovchi raqamlarning oshib borishi tartibida yoziladi.
Standart
buyumlar
– davlat, soha va korxona (yordamchi ishlab chiqarish buyumlari uchun)
standartlari bo’yicha qo’llaniladigan buyumlar. Yozuvlar standartlarning har bir
toifasi doirasida, detallarning funksional qo’llanilishi bo’yicha (dumalash
podshipniklari, mahkamlash buyumlari va h.k.z.) birlashtiruvchi guruhlari
bo’yicha, har bir guruh doirasida, nomlari alifbo tartibida (masalan, boltlar,
gaykalar, vintlar, shaybalar), har bir nom doirasida standartlarning belgilari oshib
borishi tartibida, har bir belgi doirasida esa asosiy parametrlar yoki o’lchamlarning
oshib borishi tartibida (masalan diametr, uzunlik) amalga oshiriladi.
Materiallar
-
spetsifikasiyalanayotgan buyum tarkibiga kiruvchi (ya’ni, buyum yig’ma birligi
tarkibiga kirmaydigan) materiallar. Ularni quyidagi tartibda yozamiz: qora
metallar, rangli metallar, simlar, iplar, plastmassalar va h.k.z. Har bir turi bo’yicha
material alifbo tartibida, har bir nom bo’yicha esa o’lcham yoki boshqa
parametrlarning oshib borishi bilan yoziladi. Buyumdagi miqdori konstruktor
171
tomonidan belgilana olmaydigan materiallar (masalan, bo’yoq, yelim, kavshar va
h.k.z.) yozilmaydi. Bunday hollarda ularning miqdorini texnolog belgilaydi,
ularning qo’llanilishi bo’yicha ko’rsatmalar esa, chizmada yozilgan texnik
talablarda beriladi. Material nomi bir qatorga sig’masa, ikkinchi qatorga ham
o’tiladi, lekin nomer qo’yilmaydi. “Bichim” grafasida, nomlari keltirilgan
hujjatlarning bichimi (formati) ko’rsatiladi. Agar hujjat bir necha varaqlarda
berilgan bo’sa, yulduzcha belgisi qo’yiladi.
|
