N. B. Goipova inkluziv ta’lim gospital ped a gogika

155
sogʻliqni saqlash va mahalla tashkilotlarining imkoniyati cheklangan 
bolalarni sifatli ta’lim xizmatlari bilan ta’minlash borasidagi oʻzaro 
manfaatli hamkorligi talab etiladi. Bu esa, boshlangʻich sinf oʻqituv-
chilarida metodik mahorat, psixologik bilimlar, kasbiy kompetent-
likni rivojlantirishning klasterli yondashuvlari, tashkiliy omillari, 
pedagogik-psixologik shart-sharoitlari, inklyuziv sinflarda darslarni 
tashkil etishga qoʻyiladigan didaktik talablarni aniqlashtirishni taqo-
zo etadi. Inklyuziv ta’limda sifatga zamonaviy texnologiyalar orqali 
osjn va qulay erishiladi. 
 
Inklyuziv ta’lim tizimida o‘qituvchilarning kasbiy mahorati va 
hamkorligi, avvalo, alohida ehtiyojli bolalar bilan ishlashning o‘ziga 
xos xususiyatlari bilan bog‘liq. Inklyuziv ta’lim nogironligi bo‘lgan 
bolalarga nisbatan har qanday holatlarni istisno etadigan, barcha 
uchun teng muomalani ta’minlaydigan, lekin maxsus ta’lim extiyo-
jiga ega bolalar uchun zarur sharoit yaratadigan mafkuraga asos-
lanadi. 
Bugungi kunda nogironligi va rivojlanishida nuqsonlari bo‘lgan 
bolalar sifatli ta’lim olishlari va keyinchalik munosib ish topishlari 
uchun ularga haqiqiy inklyuziv sharoitlarni yaratish bo‘yicha mamla-
katimizda bir qancha ishlar amalga oshirilmoqda. 
Inklyuziv ta’limning muhim muammolaridan biri bo‘lgan 
alohida ta’lim ehtiyojga ega bo‘lgan bolalar guruhini aniqlab, ularga 
sifatli ta’lim shakllarida bilim berish va salohiyatini oshirishdan 
iboratdir. Inklyuziv ta’limni rivojlantirishda ustuvor yo‘nalishlarga 
ega bo‘lgan tamoyillar va yo‘nalishlar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Umumiy ta’lim dasturining muvaffaqiyatli o‘zlashtirilishi 
uchun nogiron o‘quvchilarga maxsus sharoitlar yaratib berilishi 
kerak. Avvalo, biz mashg‘ulotga yondashuvlarni individualizatsiya 
qilish, xususan, mashg‘ulotni tashkil etish uchun shart-sharoitlarni 
tanlash, vazifalarni bajarish shaklini individuallashtirish va 

156
natijalarni taqdim etishning maqbul usullarini tanlash, natijalarni 
sifatli baholashga yondashish talab qilinadi Inklyuziv ta’lim tizimida 
o‘qituvchilarni ishlashga tayyorlashning bilim to‘siqlaridan biri bu 
hatti-harakatlarida passiv rivojlanish va tuzatishga qaratilgan ishlarini 
amalga oshirishga qaratilgan asoslar to‘g‘risidagi bilimlardir. Ushbu 
bilimlar orqali alohida ehtiyojga ega bolalarni o‘qitish va tarbiya-
lashni tashkil qilishda pedagogik faoliyatning dolzarb vakolatlarini 
shakllantirishdir. Shu munosabat bilan o‘qituvchining psixologik 
bilimlari va pedagogik vakolatlarini oshirishga qaratilgan maxsus 
treninglarni tashkil etish alohida muhim rol o‘ynaydi. 
Nogiron bolani rivojlanishi uchun uni qayta ijtimoiylashtirish 
jarayonlariga qo‘shilishi mumkin bo‘lgan sharoitlarni yaratish kerak. 
Bunday muhit o‘quv jarayonining barcha ishtirokchilarini birlashti-
rishga, shuningdek, rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan kamchiliklarni 
bartaraf etishda psixologik yordam ko‘rsatishga xizmat qiladi. 
Inklyuziv ta’limda ishlash uchun o‘qituvchilarning kasbiy kompe-
tentsiyasining tarkibiy qismlariga quyidagilar kiradi: 
- o‘qitishning moslashuvchan shakllariga, interfaol o‘qitish 
usullariga ega bo‘lish;
- bilish faoliyati mustaqilligini rag‘batlantirish qobiliyati; 
- jamoada ishlash qobiliyati, alohida ehtiyojli bolalar ta’limi 
uchun psixologikpedagogik yordamni yaratish uchun mutaxassislar 
bilan o‘zaro aloqada bo‘lish. 
Nogiron bolalarni psixologik va pedagogik qo‘llab-quvvatlash 
o‘qituvchining har xil turdagi sog‘lig‘i bilan bog‘liq muammolarga 
duch kelgan bolalarning sog‘lom tengdoshlari bilan birgalikdagi va 
individual faoliyatini tashkil etish qobiliyatini taxmin qiladi har bir 
bolaning tarixi to‘g‘risida dastlabki ma’lumotlarni to‘plash ularni 
qobiliyati haqidagi bilimlarni oshirishga hizmat qiladi. 

157
Endilikda fan, texnika va innovatsion texnologiyalarning 
rivojlanishi natijasida oʻquv-tarbiya jarayonida interfaol usullar 
(innovatsion pedagogik va axborot texnologiyalari)dan foydalanib, 
ta’limning samaradorligini koʻtarishga boʻlgan qiziqish, e’tibor 
kundan-kunga kuchayib bormoqda. Ta’lim tizimida zamonaviy 
texnologiyalar qoʻllanilgan mashgʻulotlar egallanayotgan bilimlarni 
oʻquvchilar tomonidan oʻzlari qidirib topishlari, mustaqil oʻrganib, 
ularni tahlil qilishlari, oʻz bilimlarini baholashlari, toʻgʻri xulosalar 
chiqarishlariga qaratilgan.
Pedagog-olimlarning koʻp yillar davomida ta’lim tizimida:

Download 3,4 Mb.