N. B. Goipova inkluziv ta’lim gospital ped a gogika

173
inklyuziv ta’lim ishtirokchilarining ijtimoiy hamkorlik va 
sheriklik tamoyili; 
bilimni bola qobiliyatlariga qaratish;
barcha bolalar uchun barcha resurslarning mavjudligini 
ta’minlash; 
barcha ishtirokchilarni qo‘llab-quvvatlanishi tamoyili;
oilaga yo‘naltirilgan yondashuv tamoyili;
nogironlikning tibbiy modelini bekor qilish tamoyili;
xilma-xillik va individuallik olish tamoyili.
Inklyuziv ta’limning qadriyatlari va tamoyillari 
yangi ijtimoiy 
me’yorlar, xulq-atvor, kommunikativ munosabatlarning paydo 
bo‘lishini belgilaydi.
3. 
Inklyuziv ta’lim subyektlari 
me’yorda rivojlangan o‘quvchi-
lar, alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar, bolalarning ota-onalari 
yoki qonuniy vakillari, o‘qituvchilar, psixologlar, ta’lim muassasalari 
rahbarlari, nogironlarning jamoat tashkilotlari va uyushmalari va 
boshqalar.
4. 
Inklyuziv ta’limning ijtimoiy resurslari 
o‘qituvchilar, jamoat 
tashkilotlari va ota-onalar jamoasi.
Inklyuziv ta’limdan asosiy maqsad ijtimoiy, psixologik, iqti-
sodiy va boshqalarni ta’minlash uchun mo‘ljallangan.
Umuman olganda, inklyuziv ta’limning asosiy funksiyasi quyi-
dagicha:
ijtimoiy jarayonlarda ijtimoiy munosabatlarni birlashtirish va 
me’yorlarini shakllantirish, bag‘rikenglikka, o‘zaro hamkorlikka 
asoslangan ijtimoiy hamjamiyatning o‘zaro kommunikativ aloqala-
rini muvofiqlashtirish – 
tartibga solish funksiyasi
;
sifatli ta’limni teng huquqni ta’minlashda shaxsning ehtiyoj-
larini qondirish uchun sharoit yaratish – shaxsning o‘zini namoyon 

174
qilish istagi, o‘ziga xos ijtimoiy sharoitda o‘zini щzi namoyon qilish 
istagi – 
ijtimoiy funksiya;
shaxsiy ta’lim ehtiyojlari, qobiliyatlar va imkoniyatlarni hisobga 
olgan holda ta’lim oluvchining shaxsiy salohiyatini ochib berish – 
insonparvarlik funksiyasi;
madaniy qadriyatlar bilan tanishish – 
umummadaniy funksiya;
ijtimoiy tajribani uzatish, imkoniyati cheklangan bolalarni jami-
yatga integratsiyalashuvi uchun shart-sharoitlar yaratish 
– ijtimoiy-
lashtirish funksiyasi;
ijtimoiy ahamiyatga ega ta’lim natijasiga erishishda ta’lim 
oluvchilarning sa’y-harakatlarini birlashtirish – 
integrativ funksiya;
akademik, kasbiy va ijtimoiy-shaxsiy kompetensiyalarni shakl-
lantirish – 
kasbiy funksiya.
Inklyuziv ta’lim ijtimoiy jamiyat namunasi bo‘lib, ijtimoiy 
fenomen sifatida quyidagi afzalliklarni yaratishi mumkin:
hududga yaqin bo‘lgan maktabda o‘qish, muloqot qilish, 
jamiyatining bir qismiga aylanish imkoniyatining mavjudligi;
ijtimoiy ta’lim sharoitida ijtimoiy moslashuvi uchun sharoit 
yaratish;
inklyuziv ta’lim berish orqali imkoniyati cheklangan bolalarda 
zaruriy kompetensiyalarni shakllantirish;
o‘zaro muloqot imkoniyatlarini kengaytirish;
voyaga etgan bolalar jamoasida o‘zaro hurmat munosabatlarini 
shakllantirish;
har bir o‘quvchining axloqiy sifatlarini shakllantirish.
Inklyuziv ta’limda ota-onalar quyidagi afzalliklarga ega bo‘ladi:
o‘z hududiga yaqin joyda o‘qitish;
o‘zaro sheriklik va hamkorlikni rivojlantirish; bolaning hayot 
kechirish davrida qo‘rquv va xavotirni minimallashtirish;
hissiy qulaylikni yaratish.

175
Umuman olganda inklyuziv ta’lim modeli sifatida subyektlar 
o‘rtasidagi aloqalarning barqaror komponentlarini rivojlantiradigan 
madaniy modelga aylanishi kerak. Bunday modelning asosini inson 
individualligining xilma-xilligini qabul qilish hamda har bir inson 
hayotining eng avvalo qadriyatlari, uning ta’lim va ijtimoiy jamoada 
qabul qilinish huquqiga bo‘lgan bag‘rikenglik tashkil qiladi. Bunday 
madaniy modelni shakllantirish murakkab jarayon bo‘lib, ijobiy 
natijalari asosida inklyuziv ta’limni shakllantirishni nazarda tutadi. 
Inklyuziv ta’limda umummadaniy xulq-atvor namunalarini yaratish 
va rivojlantirish pedagogning kasbiy tayyorgarligiga uzviy bog‘liq 
bo‘lib, asosiy maqsad oliy ta’lim muassasalarida ijtimoiy yo‘nalish 
talabalarini klasterli ta’lim muhitida inklyuziv tayyorgarligini 
rivojlantirishdan iborat. 

Download 3,4 Mb.