Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar

176
III. BOB INKLYUZIV TA’LIM JARAYONIDA PEDAGOGIK 
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH 
 
3.1. PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA HAQIDA 
 
Bugungi kunda sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, 
mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali 
kadrlar tayyorlash kabi muhim vazifalar belgilandi. Boshlangʻich 
ta’limda oʻqitish sifatini yaxshilash, oʻquvchilarning imkoniyatlariga 
mos, davlat ta’lim standartlari me’yorlari inobatga olingan oʻquv 
muhitini samarali tashkil etish, bu jarayonda tashkilotlar va jamoat 
institutlari hamkorligini rivojlantirish yanada muhim ahamiyat kasb 
etmoqda. Mazkur ijtimoiy-pedagogik masalalarni hal etishda ta’lim, 
sogʻliqni saqlash va mahalla tashkilotlarining imkoniyati cheklangan 
bolalarni sifatli ta’lim xizmatlari bilan ta’minlash borasidagi oʻzaro 
manfaatli hamkorligi talab etiladi. Bu esa, boshlangʻich sinf oʻqi-
tuvchilarida metodik mahorat, psixologik bilimlar, kasbiy kompe-
tentlikni rivojlantirishning klasterli yondashuvlari, tashkiliy omillari, 
pedagogik-psixologik shart-sharoitlari, inklyuziv sinflarda darslarni 
tashkil etishga qoʻyiladigan didaktik talablarni aniqlashtirishni 
taqozo etadi. Inklyuziv ta’limda sifatga zamonaviy texnologiyalar 
orqali osjn va qulay erishiladi. 
 
Inklyuziv ta’lim tizimida o‘qituvchilarning kasbiy mahorati va 
hamkorligi, avvalo, alohida ehtiyojli bolalar bilan ishlashning o‘ziga 
xos xususiyatlari bilan bog‘liq. Inklyuziv ta’lim nogironligi bo‘lgan 
bolalarga nisbatan har qanday holatlarni istisno etadigan, barcha 
uchun teng muomalani ta’minlaydigan, lekin maxsus ta’lim extiyo-
jiga ega bolalar uchun zarur sharoit yaratadigan mafkuraga asos-
lanadi. 
Bugungi kunda nogironligi va rivojlanishida nuqsonlari bo‘lgan 
bolalar sifatli ta’lim olishlari va keyinchalik munosib ish topishlari 

177
uchun ularga haqiqiy inklyuziv sharoitlarni yaratish bo‘yicha mamla-
katimizda bir qancha ishlar amalga oshirilmoqda. 
Inklyuziv ta’limning muhim muammolaridan biri bo‘lgan 
alohida ta’lim ehtiyojga ega bo‘lgan bolalar guruhini aniqlab, ularga 
sifatli ta’lim shakllarida bilim berish va salohiyatini oshirishdan 
iboratdir. Inklyuziv ta’limni rivojlantirishda ustuvor yo‘nalishlarga 
ega bo‘lgan tamoyillar va yo‘nalishlar muhim ahamiyat kasb etadi.
Umumiy ta’lim dasturining muvaffaqiyatli o‘zlashtirilishi 
uchun nogiron o‘quvchilarga maxsus sharoitlar yaratib berilishi 
kerak. Avvalo, biz mashg‘ulotga yondashuvlarni individualizatsiya 
qilish, xususan, mashg‘ulotni tashkil etish uchun shart-sharoitlarni 
tanlash, vazifalarni bajarish shaklini individuallashtirish va natija-
larni taqdim etishning maqbul usullarini tanlash, natijalarni sifatli 
baholashga yondashish talab qilinadi Inklyuziv ta’lim tizimida 
o‘qituvchilarni ishlashga tayyorlashning bilim to‘siqlaridan biri bu 
hatti-harakatlarida passiv rivojlanish va tuzatishga qaratilgan ishlarini 
amalga oshirishga qaratilgan asoslar to‘g‘risidagi bilimlardir. Ushbu 
bilimlar orqali alohida ehtiyojga ega bolalarni o‘qitish va tarbiya-
lashni tashkil qilishda pedagogik faoliyatning dolzarb vakolatlarini 
shakllantirishdir. Shu munosabat bilan o‘qituvchining psixologik 
bilimlari va pedagogik vakolatlarini oshirishga qaratilgan maxsus 
treninglarni tashkil etish alohida muhim rol o‘ynaydi. 
Nogiron bolani rivojlanishi uchun uni qayta ijtimoiylashtirish 
jarayonlariga qo‘shilishi mumkin bo‘lgan sharoitlarni yaratish kerak. 
Bunday muhit o‘quv jarayonining barcha ishtirokchilarini birlashti-
rishga, shuningdek, rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan kamchiliklarni 
bartaraf etishda psixologik yordam ko‘rsatishga xizmat qiladi. 
Inklyuziv ta’limda ishlash uchun o‘qituvchilarning kasbiy kompeten-
tsiyasining tarkibiy qismlariga quyidagilar kiradi: 

178
- o‘qitishning moslashuvchan shakllariga, interfaol o‘qitish 
usullariga ega bo‘lish;
- bilish faoliyati mustaqilligini rag‘batlantirish qobiliyati; 
- jamoada ishlash qobiliyati, alohida ehtiyojli bolalar ta’limi 
uchun psixologikpedagogik yordamni yaratish uchun mutaxassislar 
bilan o‘zaro aloqada bo‘lish. 
Nogiron bolalarni psixologik va pedagogik qo‘llab-quvvatlash 
o‘qituvchining har xil turdagi sog‘lig‘i bilan bog‘liq muammolarga 
duch kelgan bolalarning sog‘lom tengdoshlari bilan birgalikdagi va 
individual faoliyatini tashkil etish qobiliyatini taxmin qiladi har bir 
bolaning tarixi to‘g‘risida dastlabki ma’lumotlarni to‘plash ularni 
qobiliyati haqidagi bilimlarni oshirishga hizmat qiladi.
Endilikda fan, texnika va innovatsion texnologiyalarning rivoj-
lanishi natijasida oʻquv-tarbiya jarayonida interfaol usullar (inno-
vatsion pedagogik va axborot texnologiyalari)dan foydalanib, ta’lim-
ning samaradorligini koʻtarishga boʻlgan qiziqish, e’tibor kundan-
kunga kuchayib bormoqda. Ta’lim tizimida zamonaviy texnologiya-
lar qoʻllanilgan mashgʻulotlar egallanayotgan bilimlarni oʻquvchilar 
tomonidan oʻzlari qidirib topishlari, mustaqil oʻrganib, ularni tahlil 
qilishlari, oʻz bilimlarini baholashlari, toʻgʻri xulosalar chiqarish-
lariga qaratilgan. 
Pedagog-olimlarning koʻp yillar davomida ta’lim tizimida:

Download 3,4 Mb.