62
Xindistonda hech bo‘lmasa onasi yoki otasi xind bo‘lgan va boshqa biror dinga
e’tiqod qilmaydigan har bir kimsa xinduist hisoblanadi.
VIII asrda Xindistonda Islom tarqalishi bilan, uni qabul qilmaganlarni «xindu» lar
deb atash rasm bo‘lgan. Bugungi kunda Xindiston aholisining 83 foizi shu
dinga e’tiqod qiladi.
10
Hindistonda tarqalgan milliy dinlardan biri
Jaynizm
bo‘lib, xozirgi kunda bu dinga
qariyb 3 mln kishi e’tiqod qiladi.
11
Jaynizm er.av. VI asrda vujudga kelgan.
Rivoyatlarga ko‘ra, jaynizm asrlar osha 24 ustoz-payg‘ambar orqali yetib
kelgan. Bularning so‘nggisi Jinna bo‘lib shu din asoschisi hisoblanadi.
Vedalarning muqaddasligini, qurbonliklar qilishni, ruhoniylar va xudolarning
inson taqdiriga hal qiluvchi ta’sirini inkor etadi.
Jaynizmda markaziy o‘rinni turli moddiy jismlarga muntazam joylasha oladigan
abadiy jon haqidagi ta’limot egallaydi. Bunga ko‘ra, inson joni barcha
qilmishlari uchun javobgar, chunki bu qilmishlar karma qonuni asosida ro‘y
beradi. Karma qonuni tanni jon bilan bog‘laydi, insonni yerdagi ishlar bilan
zanjirband etadi va uning keyingi tug‘ilishlarini bergilab beradi. Kishilar «o‘z
jonini o‘zi xalos qilishi», «qayta tug‘ilishdan ozod bo‘lishi» mumkin. Buning
uchun taqvodor bo‘lishi, Jinnaga e’tiqod qilishi, Jinna ta’limotiga ishonishi,
Jinna belgilagan axloq me’yorlariga amal qilishi kerak.
Jaynizmda ikki asosiy oqim mavjud. Ulardan biri – digambarlar bo‘lib, ular
hayotning barcha lazzatlaridan voz kechganlar, zohidlik yo‘lini tutganlar. Hech
nimani, hatto oddiy tirik jonivorlarni o‘ldirmaslik to‘g‘risidagi ta’limotga amal
qiladilar. Kichkina bo‘lsa hamki, jonivorni o‘ldirib qo‘ymaylik deb xatto suv
ichganlarida ham og‘izlarini latta bilan berkitadilar.
Xindistonda XVI asrda shakllangan milliy dinlardan yana biri
Sikhizm
dir.
Sikhizm – sanskrit tilida «shogird» degan ma’noni bildiradi. Bu dinning
asoschisi siklar qabilasi ichidan chiqqan guruh (ustoz) Nanak degan kishi
bo‘lgan.
Bu dinda yagona, qiyofasiz Xudoga e’tiqod qilinadi. Ular Borliq va olamdagi
barcha xodisalar yaratuvchining oliy qudratining natijasidir, barcha odamlar esa
Xudo oldida tengdirlar deb bilib, xinduizmdan yuz o‘girganlar. Xindiston
jamiyatidagi diniy bo‘linishga qarshi bo‘lganlar.
Shunday qilib umumbashariyat madaniyat o‘choqlaridan biri bo‘lgan Xindistonda
asrlar osha vedaizm, braxmanizm, xinduizm, jaynizm, sikhizm kabi milliy
dinlar shakllanganligini ko‘rishimiz mumkin.
