Plastmassalar p l a s t i k va e l a s t i k

Download 8,15 Mb. Pdf ko'rish
bet	74/188
Sana	30.11.2023
Hajmi	8,15 Mb.
	#108303

1 ... 70 71 72 73 74 75 76 77 ... 188

Bog'liq
Mash texdan maruzalar TURSUNOV2

Plastifikatorlar
Stabilizatorlar

Plastmassalar p l a s t i k va e l a s t i k xillarga
boʻlinadi.
Plastik
plastmassalar bikr plastmassalar deb ataladi, ularning nisbiy choʻzilishi kichik,
elastik plastmassalar yumshoq boʻlib, nisbiy choʻzilishi katta, egiluvchanligi esa
kichik.
T o ʻ l d i r i l m a g a n plastm a s s a lar polietilen, poliamid, organik shisha
kabi toza xildagi polimerlardir.
T o ʻ l d i r i l g a n p l a s t m a s s a l a r - polimerdan tashqari qoʻshimchalar
qushilgan murakkab kompozitsiyalardir. Qoʻshimchalar polimerning xossalarini
kerakli yoʻnalishda oʻzgartirish imkonini beradi. Qoʻshimchalarga toʻldirgichlar,
plastifikatorlar, stabilizatorlar, katalizatorlar, boʻyagichlar, qotirgichlar va maxsus
qoʻshimchalar kiradi.
Toʻldirgichlar materialni mustahkamlaydi, uni arzonlashtiradi, unga maxsus
xossalar beradi, masalan, issiqqa chidamliligini oshiradi, kirishuvchanligini
kamaytiradi va hokazo. Toʻldirgichlar sifatida organik (yogʻoch uni, sellyuloza,
paxta chiqindilari, ip-gazlama, mato, yogʻoch qipigʻi, qogʻoz va hokazo) va
noorganik moddalar grafit, talk, asbest, kvars, slyuda, shisha tola, shisha toʻqima
va boshqalar) dan foydalaniladi. Plastmassada 70% gacha toʻldirgich boʻladi.
Plastifikatorlar plastmassani qayta ishlashni qiyinlashtiradi va uning
elastikligini oshiradi. Bundan tashqari plastifikatorlar plastmassani egiluvchanligini
oshiradi, moʻrtligini kamaytiradi, plastmassaning qoliplanishini yaxshilaydi.
Plastifikatorlar molekulalararo taʼsirni kamaytiradi va polimerlar bilan yaxshi
aralashadi. Plastifikatorlar sifatida efirlar, dibutilftalat, kastor moyi va boshqalar
ishlatiladi. Ular plastmassaga 10— 20% miqdorida qoʻshiladi.
Stabilizatorlar — plastmassa eskirishining oldini olishga va ularning foydali
xarakteristikalarini
saqlashga
yordam
beruvchi turli
organik
moddalardir. Q o t i r g i c h l a r omolalarning qotish protsessini va plastmassa
olishni tezlashtiradi. Katalizatorlar - plastmassaning qotishini tezlatuvchi moddalar
(ohak, magneziya va boshqalar) dir. Buyoqlar (surik, mumyo, nigrozin va
boshqalar)- plastmassaga
kerakli
rang
beruvchi
moddalardir. M a x s u s qoʻs h i m c h a l a r - plastmassaning qandaydir
xossasini
oʻzgartiruvchi yoki kuchaytiruvchi moddalardir, Ularga oquvchanligini oshiruvchi,
kompozitsiya zarrachalari orasidagi ishqalanishni kamaytiruvchi, moddalarning
press-qolipga yopishib qolishiga bardam beruvchi, surkov moddalari (stearin, olein
kislotasi va hokazolar) statik elektr zaryadlarni, yonuvchanlilini kamaytiruvchi,
mogʻor bosishdan himoya qiluvchi moddalar kiradi.
Plastmassalarni
ishlatish
texnika
vositalarining
konstruksiyalarini
ixchamlash, massalarini kamaytirish, ishlash ishonchliligini oshirish bilan bir

87
qatorda, ishlab chiqarish tannarxini va meqnat sarfini kamaytirishga katta yoʻl ochib
beradi, polimerlarning keng qoʻllanilishiga ularning qimmatbaho metall va yogʻoch
materiallarning oʻrnini bevosita almashtira olishi, koʻp hollarda ulardan ustun turishi
sabab boʻlmoqda.
Plastmassalar bir qancha qimmatli fizik-kimyoviy xossalarga ega:
1.Kimyoviy mustahkam (100 kg/sm 2 gacha) va yeyilishga chidamli.
2.Kichik solishtirma ogʻirlikka ega.
3. Detallga keyinchalik ishlov berilmasligi, kam mehnat talab qilishi. 4.Detalni
chiqindisiz olish mumkinligi.
5. Koʻp hollarda plastmassa tabiatda zahirasi koʻp xom ashyolar – tabiiy gazlardan
olinadi.
Plastmassalar asosan termoplast va termoreaktiv turlarga boʻlinadi.

Download 8,15 Mb.

1 ... 70 71 72 73 74 75 76 77 ... 188

Download 8,15 Mb.

Pdf ko'rish