48
Kommunikativ qobiliyat:
– to‘g‘ri muomala qila bilish qobiliyati. Bolalarga yaqinlasha olish,
ular bilan pedagogik nuqtayi nazardan juda samarali o‘zaro munosabat o‘rnata
bilish pedagogik
nazokatning mavjudligini bildiradi.
O‘qituvchining pedagogik jamoa va ota-onalar, mahalla ahli bilan bo‘ladigan o‘zaro
muloqotida, ularning ruhiy holatlarini tushunish va ularga hamdard bo‘lish. muloqotga kirishishida
pok ko‘ngillilik. O‘qituvchi bunda psixologik bilimlarga ega bo‘lishi, muomala madaniyatini
muntazam o‘zida shakllantirib borishi lozim.
Akademik qobiliyatlar
– matematika, fizika, biologiya, ona tili, adabiyot, tarix va boshqa shu
kabi fanlarga xos qobiliyatlardir.
Qobiliyatli o‘qituvchi o‘z fanini faqat kurs hajmidagi emas balki atroflicha keng, chuqur bilib,
bu sohada erishilgan yutuqlar va kashfiyotlarni
doimiy ravishda kuzata borib, o‘quv materialini
mutlaqo erkin egallab, unga katta qiziqish bilan qaraydi hamda ozgina bo‘lsada
tadqiqot ishlarini
olib boradi.
Ko‘pchilik tajribali pedagoglarning aytishlaricha, o‘qituvchi o‘z fani bo‘yicha yuksak bilim
saviyasiga erishish, boshqalarni qoyil qilib xayratda qoldirish, o‘quvchilarda katta qiziqish uyg‘ota
olish
uchun u yuksak madaniyatli, har tomonlama mazmunli, keng erudisiyali bilimdon odam
bo‘lmog‘i lozim.
Bunday o‘qituvchilar haqida o‘quvchilar “Maxmud aka xuddi professorning o‘ziginasi-ya.
Biz uning bilmagan birorta sohasi bormikin deb tez-tez o‘ylab turamiz.
Darslarga u butun vujudi
bilan kirishib ketadi” deydilar. Ba’zan o‘quvchilar o‘z o‘qituvchisi haqida “Baqir-chaqir qiladi-yu,
ammo zarracha bilimi yo‘q” deb butunlay teskarisini aytsalar juda alam qiladi.
Didaktik qobiliyat:
o‘quvchilar bilan muloqot qilishda, pedagogikaning ta’lim va tarbiyaviy
qonuniyatlarini hamda metodlarini chuqur o‘zlashtirgan holda samarali dars berish qobiliyatidir.
Shuningdek, dars pedagogik texnologiyalar
asosida jahon andozalariga, hozirgi zamon talablariga
javob berishi kerak. Bu bolalarga o‘quv materialini aniq va ravshan tushuntirib, oson qilib yetkazib
berish, bolalarda fanga qiziqish uyg‘otib, ularda mustaqil faol fikrlashni uyg‘ota biladigan
qobiliyatlardir.
Didaktik qobiliyatga ega bo‘lgan o‘qituvchi zarurat tug‘ilganda qiyin o‘quv materialini –
osonroq, murakkabrog‘ini
soddaroq, tushunish qiyin bo‘lganini tushunarliroq qilib o‘quvchilarga
moslashtirib bora oladi. O‘qituvchining mana shu xislatlarini bilib olgan o‘quvchilar odatda:
“O‘qituvchining eng muhim tomoni ham uning hamma narsani aniq-ravshan va tushunarli qilib
berishida. Bunday o‘qituvchining qo‘lida maza qilib o‘qiging keladi”; “Unisi esa hech narsaga
yaramaydigan o‘qituvchi, hech ham aniq tushuntirib bera olmas edi”; “O‘quv
materialini oldida
tirik odamlar emas, balki qandaydir mexanizmlar bordek, zerikarli va noaniq –
mujmal qilib
tushuntiradi. Biz bunday o‘qituvchilarni yoqtirmaymiz”-deydilar.
