27
ishqalanganda, uzoq muddat saqlanganda
va ekspluatatsiya
qilinishida o‘z xususiyatlarini o‘zgartir-masligi lozim.
Texnik charmlar
Maqsadiga qarab texnik charmlar harakatlantiruvchi tasma,
mashina detallari va boshqa texnik maqsadli charmlarga bo‘linadi.
Harakatlantiruvchi tasmalar uchun charm,
faqat qoramollar
terisidan,
yopqich
holida
ishlab
chiqariladi.
Ularning
cho‘ziluvchanlikka mustahkam, zich, qalinligi bo‘ylab tekis
bo‘lishi, havoning nisbiy namligi o‘zgarishi
bilan ularning
o‘lchamlari o‘zgarmasligi kerak.
Har bir texnik charmga, uning ishlatilish maqsadiga qarab,
turli xil talablar qo‘yiladi. Ba’zi hollarda charmdan yuqori qattiqlik
va mustahkamlik (poyga uchun charmlar oshlanmagan va quritilgan
teri to‘qimasi bo‘lib, ular pergament deb yuritiladi)
talab qilinsa,
baxmalsimon
texnik
charmlar
yumshoq
va
g‘ovaksimon
xususiyatga ega bo‘lishi talab qilinadi.
Kiyim - attorlik charmlar
Kiyim uchun charmlar asosan xrom bilan oshlangan bo‘lib,
qo‘y terilaridan ishlab chiqariladi. Bu charmlar "kiyim shevreti" deb
nom olgan. Poyabzal uchun charmdan farqli, shevret yumshoqroq
va cho‘ziluvchanroq bo‘ladi.
Attorlik charmlari qo‘y, echki, toychoq, cho‘chqa, it va
poyabzal uchun yaroqsiz arralangan terilardan ishlab chiqariladi.
Bularga nubuk, movut,
baxmalsimon charm, mayin layka charmlar
turlari kiradi. Layka charmi qo‘y, echki, toychoq va it terilaridan
alyuminiyli achchiqtoshlar,
natriy xlorid, un va tuxum sarig‘i bilan
ishlov berilib olinadi. Attorlik charmlari tekis va mustahkam
rangga, chiroyli tashqi ko‘rinishga, sirti mustahkam qatlamga ega
bo‘lishligi bilan, qo‘lqop charmlari yaxshi cho‘ziluvchanligi,
plastikligi va yumshoqligi bilan ajralib turishi kerak.
Iskandariya muzeyida papirus va pergamentga yozilgan 700
mingga yaqin qo‘lyozma bor edi. Pergament buzoq va qo‘zilarning
yaxshi ishlangan terisidan olingan. Kichik
Osiyoda Pergam shahri
pergament ishlab chiqarish markazi edi. Uning pergament deb
atalishining sababi ana shundadir. Pergament pishiq,
lekin juda
28
qimmat edi. Katta bir kitob yozish uchun butun bir podaning terilari
sarf etilardi.
