|
)
iqtisodiyotda demokratik harakatlarning to’sib qo’yilishi
Pdf ko'rish
|
| bet | 181/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASI4)
iqtisodiyotda demokratik harakatlarning to’sib qo’yilishi.
Monopolistlar
iqtisodiyotdagi erkin va halol raqobatga to’sqinlik qilib, nisbatan kuchsiz bo’lgan
korxonalarni o’zlariga bo’ysundirishlari, jamiyatga o’z ishchilarining mehnatiga
pasaytirilgan miqdorda haq to’lash, past sifatli tovarlarni ishlab chiqarish, o’ta
darajada oshirib yuborilgan sotish narxlari (yoki pasaytirilgan xarid narxlari), o’z
mahsulotini iste’mol qilishga bilvosita usul orqali majburlash kabi o’zlarining
kamsituvchi shartlarini ko’ndalang qo’yishlari mumkin.
Bundan ko’rinadiki, monopolistik faoliyat iqtisodiy rivojlanishiga ancha jiddiy
ta’sir ko’rsatishi, taraqqiyot yo’liga g’ov bo’lishi ham mumkin. Shunga ko’ra, bugungi
kunda deyarli barcha mamlakatlar iqtisodiyotida monopoliyalarni davlat tomonidan
tartibga solish chora-tadbirlari qo’llanilib, bu
monopoliyaga qarshi siyosat
deb
ataladi. Davlatning monopoliyaga qarshi siyosati asosini
monopoliyaga qarshi
qonunchilik
tashkil etib, u turli mamlakatlarda turli darajada rivojlangan bo’ladi.
Odatda AQSHdagi monopoliyaga qarshi qonunchilik nisbatan ilgariroq va
mukammalroq ishlab chiqilgan, deb hisoblanadi. U quyidagi uchta qonunchilik
hujjatlariga asoslanadi:
1. Sherman qonuni
(1890 yilda qabul qilingan). Bu qonun savdoni yashirin
monopollashtirish, u yoki bu tarmoqdagi yakka nazoratni qo’lga olish, narxlar
bo’yicha kelishuvlarni taqiqlaydi.
2.
Kleyton qonuni
(1914 yilda qabul qilingan). Bu qonun mahsulot sotish
sohasidagi cheklovchi faoliyatlarni, narx bo’yicha kamsitish, ma’lum ko’rinishdagi
birlashib ketishlar, o’zaro bog’lanib ketuvchi direktoratlar va boshqalarni taqiqlaydi.
3.
Robinson-Petmen qonuni
(1936 yilda qabul qilingan). Bu qonun savdo
sohasidagi cheklovchi faoliyatlar, «narxlar qaychisi», narx bo’yicha kamsitishlar va
boshqalarni taqiqlaydi.
1950 yilda Kleyton qonuniga
|
| |
