|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 381/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASINomonetar
nazariya
tarafdorlari esa texnologik o’zgarishlar, yangiliklar, ixtirolarning
ahamiyatini alohida ta’kidlab, pul jamg’arishning ko’payib ketishidagi rolini
ko’rsatishadi. Monetar va nomonetar yo’nalish o’rtasidagi farq uncha katta emas, biri
ikkinchisini to’ldiradi.
Har ikkala nazariya ham oxir-oqibat iqtisodiy faollikning kuchayishiga iste’mol
emas, balki investitsiya sabab bo’ladi, degan fikrni ilgari suradi.
Iqtisodiy sikllarni iste’mol tovarlariga talabning o’zgarishiga bog’lab,
akseleratsiya printsipiga e’tibor qaratiladi. Bu printsip mohiyatiga ko’ra texnik
sabablar tufayli iste’mol tovarlariga bo’lgan talabning ozginagina o’zgarishi ishlab
chiqarish uchun zarur tovarlarga talabni keskin o’zgarishiga olib keladi.
Yetarlicha iste’mol qilmaslik nazariyasi.
Bu nazariyaning mohiyati ko’proq
jamg’arib, samarali darajada iste’mol qilmaslik jamiyatni siklli rivojlanishining sababi
qilib ko’rsatiladi:
1) mablag’ni jamg’arish, boshqacha aytganda xazinaga aylantirish turg’unlikka
olib kelishi mumkin, chunki bu mablag’ investitsiyalash uchun foydalanilmaydi;
2) pulni jamg’arish iste’mol tovarlariga talabning qisqarishiga olib keladi, chunki
u iste’molga sarflanmaydi.
3) natijada investitsiyaga nisbatan pul shaklidagi jamg’arish hajmi o’sib borib,
iste’mol tovarlariga talab kamayib boradi, taklif esa ortadi, narx pasayadi, iste’mol
tovarlari bozoridagi qiyinchiliklar inqirozga olib keladi.
Jamg’arish nazariyasi.
Bu nazariyaga ko’ra iqtisodiy sikl ishlab chiqarish
vositalari yoki kapitallashgan investitsion tovarlar ishlab chiqarish bilan bog’liq.
Kundalik iste’mol tovarlari ishlab chiqarish bilan uzoq muddat foydalaniladigan
tovarlar va ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqarish sikllari o’rtasida katta farq bor.
Kundalik iste’mol mollari doimiy ravishda iste’mol qilinadi. Ularning iste’mol
miqdori o’zgargan taqdirda ham uncha katta o’zgarishlar sodir bo’lmaydi.
Uzoq muddat foydalaniladigan tovarlarni domiy ravishda xarid qilinmaydi. Balki
ular iste’molchi daromadi ko’paygan paytdagina sotib olinadi. Uzoq muddat
foydalaniladigan tovarlarga talab barqaror emas. Ishlab chiqarishni davom ettirish
uchun kapital tovarlar ishlab chiqarish zarur.
Iste’mol o’sgan sari kapital tovarlarga talab ham ortadi. Bunda ishlab chiqarish
tarkibida nomutanosibliklar yuz beradi, ya’ni iste’mol tovarlari, uzoq muddat
foydalaniladigan va kapital tovarlar o’rtasida nisbatlar buziladi.
Inqirozning sababi pul yetishmasligi, bank rezervlarining kamligi emas, balki ana
shu nisbatlarning buzilishidir. Lekin ko’pchilik iqtisodchilar yetarli darajada iste’mol
qilmaslik inqirozning sababi emas, balki uning oqibatidir, deb ta’kidlaydilar. ya’ni
iste’molchilar daromadlarini ko’proq jamg’arishga ajratganlari uchun emas, balki
to’lov qobiliyatini yetarli emasligi, ya’ni xarid qilish uchun pulning yo’qligidan kelib
chiqadi.
|
| |
