|
O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'rta maxsus kasb-hunar ta'limi markaziBog'liq 67. Жиноят хукуки умумий кисм
NAZORAT SAVOLLARI
1. Jinoyat tarkibi deb nimaga aytiladi va jinoyat tarkibining ahamiyati qanday?
2. Jinoyat tarkibining elementlari (tomonlari)ni bayon eting.
3. Jinoyat tarkibining belgilarini ayting. Zaruriy belgilari nima, fakultativ belgilari nima?
4. Jinoyat tarkibining turlarini izohlang.
5. Jinoyatlarni ijtimoiy xavflilik darajasiga ko'ra tasniflashning turlarini tushuntiring.
6. Jinoyatlarni obyektiv tomoniga ko'ra tasniflashning turlari va mezonlarini tushuntiring.
7. Formal tarkibli jinoyatlarga qanday jinoyatlar kiradi?
8. Moddiy tarkibli jinoyatlarning o'ziga xos xususiyatlari nimalarda ifodalanadi?
9. Kesik tarkibli jinoyatlarning va jinoyatlarga tayyorgarlik ko'rish, suiqasd qilish bosqichlaridan farqi
nimada?
10. Jinoyat va jinoyat tarkibining o'zaro munosabati qanday?
5-bob. JINOYAT OBYEKTI
5.1. Jinoyat obyekti tushunchasi
Jinoyatning obyekti jinoyat tarkibining elementlaridan biridir. Har qanday jinoyat shubhasiz u yoki bu obyektni
tajovuz qilish bilan sodir etiladi. Shuning uchun jinoyat obyektini to'g'ri aniqlash jinoyatning huquqiy mohiyatini
aniqlash, eng asosiysi, jinoyat obyektiga yetkazilgan zararga qarab, qilmishni to'g'ri kvalifikatsiya qilish imkonini
beradi.
Jinoyat huquqi nazariyasida
jinoyatning obyekti
deganda, jinoyat qonuni bilan qo'riqlanadigan ijtimoiy
munosabatlar tushuniladi. Jinoyat qonuni bilan qo'riqlanadigan har qanday ijtimoiy munosabat jinoyatninig umumiy
obyekti hisoblanadi. Masalan, Jinoyat kodeksining 2-moddasida: «Jinoyat kodeksining vazifalari shaxsni, uning huquq
va erkinliklarini, jamiyat va davlat manfa-atlarini, mulkni, tabiiy muhitni, tinchlikni, insoniyat xavfsizligini jinoiy
tajovuzlardan qo'riqlash, shuningdek, jinoyatlarning oldini olish, fuqarolarni respublika konstitutsiyasi va qonunlarga
rioya qilish ruhida tarbiyalashdan iboratdir», deyilgan.
Shuni ta'kidlash lozimki, O'zbekiston Respublikasi jinoyat qonuni tomonidan qo'riqlanadigan ijtimoiy
munosabatlar jinoyatning umumiy obyekti hisoblanadi. Ammo har qanday ijtimoiy munosabatlar ham jinoyat qonuni
bilan qo'riqlanadigan obyekt bo'la bermaydi, ba'zi ijtimoiy munosabatlar boshqa huquqiy normalar bilan qo'riqlanadi.
Masalan, qarz beruvchi bilan qarzdor o'rtasida da'volar fuqarolik huquqi bilan tartibga solinadi.
Jinoyat obyektini aniqlash orqali aybdor qanday jinoyat (o'g'rilik, nomusga tegish, haqorat qilish va
hokazolar)ni sodir etganligini aniqlashimiz mumkin. Jinoyat obyekti har bir jinoyat tarkibining zaruriy elementidir.
Jinoyat qonuni bilan qo'riqlan-maydigan obyektga qarshi qaratilgan harakat jinoyat hisoblanmaydi.
Shuni alohida ta'kidlash lozimki, ayrim hollardagina Jinoyat kodeksining moddalarida jinoyatning obyekti
to'g'ridan to'g'ri ko'rsatilgan bo'ladi. Qolgan barcha hollarda jinoyat obyekti Jinoyat kodeksi «Maxsus» qismining aniq
bir moddasida nazarda tutilgan qilmishning jinoyatga tarkibi uning joylanishi bo'yicha tahlil etib aniqlanadi.
Ijtimoiy
munosabatlar
insonlar o'rtasidagi hayotni faoliyat jarayonida vujudga keladigan ma'lum aloqalardir. Ma'lumki, har
qanday ijtimoiy munosabat tarkibiga, albatta, uning subyekt-lari kiradi. Shuning uchun ijtimoiy munosabatlarning
subyekti har qanday jismoniy yoki yuridik shaxs (davlat, birlashma, jamoa va boshqalar) bo'lishi mumkin. Har qanday
ijtimoiy munosabatning zaruriy elementi uning predmetidir. Aybdor jinoyat predmetiga ta'sir etish bilan Jinoyat kodeksi
bilan qo'riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga zarar yetkazadi. Masalan, o'zganing mulkini o'zlashtirishda aybdor shaxs
mulkiy munosabatlarga ta'sir etib, jinoyat predmeti hisoblangan pul, qimmatbaho buyumlar yoki boshqa narsalarni
talon-taroj qiladi.
|
| |
