hujjatlari va h.k.lar о„z vaqtida, ish tо„xtab qolishidan oldin yangilab olinishi zarur.
Tayyor mahsulot va ishlab chiqarish chiqitlari ish joyida taxlanib yotmasligi, ular
о„z vaqtida tashib olib ketilishi, uskunalar esa oldindan tuzilgan grafik asosida
ta‟mirlanishi lozim va h.k.lar.
Ish joyidagi barcha materiallar mashina va xodimlarning uzluksiz ishlab
turishini tо„la ta‟min etadigan miqdorda bо„lishi kerak. Lekin yuqorida aytib
о„tganimizdek, ortiqcha
taxlanib ham turmasligi lozim, chunki keragidan oshiq
bо„lsa, yо„laklar tо„silib, ish joyida tartibsizlik sodir bо„ladi, kо„p jihozda ishlash
sharoitida ortiqcha materiallar, ayniqsa, ishga xalal beradi. Masalan, yigirish
fabrikasida yarimfabrikatlar kо„p taxlanib qolsa, ularni tivit, chang bosib ketadi,
natijada kо„pincha buzilib, keyinchalik yaroqsiz bо„lib qoladi.
Xizmat kо„rsatishda qaysi bir shaklning samaradorligini
ayrim xizmat
funksilarini bajaruvchi ishchilarning ish bilan qay darajada bandligiga qarab
aniqlash
mumkin.
Masalan,
taransport
xodimlaridan
bir
joyda
tо„la
foydalanilmasdan, boshqasida ular yetishmaydigan bо„lsa, ularni uchastkalar
о„rtasida qaytadan taqsimlash yoki transport xizmatini sex yoxud korxona
kо„lamida markazlashtirish lozim bо„ladi. Xizmat kо„rsatishning biron funksiyasi
sexning sо„rovnomasi bо„yicha qilinadigan (masalan, jihozning yog„ini
almashtirish zarur bо„lib qolganida navbatchi moylovchi chaqirilsa) navbatli
xizmat bо„ladi, ammo oldindan tuzilgan grafikka muvofiq xizmat rejali ravishda
kо„rsatilsa, u reglamentga solingan xizmat bо„ladi (masalan, uskunalarni moylash,
yangi moy quyish ishi moylovchi maxsus chaqirilmasdan ma‟lum vaqtlarda
qilinadi, xom material ishlatib bо„linishiga
qarab emas, balki grafik bо„yicha ish
joyiga keltiriladi).
Reglamentga solingan xizmat kо„rsatish xiyla progresivdir, chunki u
ehtiyotkorlik xarakteriga ega bо„lib, ish vaqti kamroq isrof qilinadi, uskunalar
bekor turmaydi, belgilangan ishlab chiqarish maromi saqlanadi.
Ish joyiga xizmat kо„rsatishning u yoki bu uslubini qо„llanishi ishlab
chiqarish xarakteriga va turiga bog„liqdir.
Ommaviy ishlab chiqarishda, ayniqsa, uzluksiz ishlab chiqarish usuli tashkil
etilgan joyda, odatda, ish joyiga grafik-jadval bо„yicha xizmat kо„rsatishning
majburiy tartibi о„rnatiladi; bu grafikka muvofiq instrumentlarni almashtirish,
uskunalarni ta‟mirlash, buyumni keyingi operatsiyaga topshirishga va h.k. ishlar
reglamentda belgilangan muddatlarda majburiy ravishda bajariladi.
Seriyali ishlab chiqarishda ish joyiga xizmat kо„rsatishning
rejali-
ehtiyotkorlik tartibi mavjud. Bunda buyumlarning yangi turkumini ishlab chiqara
boshlash kalendar rejasiga muvofiq ish joylarini materiallar, asbob-uskunalar,
moslamalar va h.k.lar bilan о„z vaqtida ta‟minlash muddatlari oldindan belgilab
qо„yiladi.
Ish joylariga xizmat kо„rsatishni tashkil etishda ishlab chiqarishdagi asosiy
xodimlar muhim о„rin tutadi. Odatda, aosiy mehnat funksiyalarini bajarish
jarayonida asosiy ishchi ishidan bir oz bо„shab qolgan paytlar bо„ladi. Bunday
holat har xil va turli sabablarga kо„ra, kо„pincha texnologik jarayonni qizg„inlik
bilan kuzatish va h.k.lar tufayli yuz beradi. Agar asosiy xodimni bunday paytlarda
boshqa ish bilan chalg„itish texnologiya jarayoniga xalaqit bermaydigan bо„lsa,
unga о„z ish joyiga xizmat kо„rsatish yuzasidan ma‟lum
funksiyalarni topshirish
mumkin. Ammo asosiy xodimlar bajaradigan funksiyalarning, yuqorida
aytilganidek, aniq belgilab berilishi yordamchi xodimlar ish joylariga xizmat
kо„rsatishni tashkil etish ishini takomillashtirib borishning ahamiyatini mutlaqo
pasaytirmaydi; mahsulot tayyorlash bilan bevosita band bо„lgan asosiy ishlab
chiqarish ishchilariga uzluksiz va samarali xizmat ana shu yordamchi, kо„makchi
xodimlar ishiga bog„liqdir. Shu sabali xizmat kо„rsatish bilan band bо„lgan
yordamchi, kо„makchi ishchilar ish kunidan tо„la foydalanishlari lozim. Bunga esa,
birinchidan, yordamchi xodimlarning mehnat sarflarini mehnat normalari asosida
aniq tartibga solish yо„li
bilan va ikkinchidan, xizmat kо„rsatish funksiyalarining
о„rindoshligi tufayli erishiladi. Shu bilan birga, har bir funksiyaning hajmi, bajarish
tartibi va muddatini aniq kо„rsatish va yordamchi xodimlarni moddiy
rag„batlantirish kо„rsatkichlarini belgilash zarur. Bu esa ish joyiga xizmat
kо„rsatish yuzasidan bо„lgan har xil ishlarni о„z vaqtida va muddatidan oldin
bajarish uchun yordamchi xodimlarning qiziqishlari va shaxsiy javobgarliklarini
oshiradi.
Shunday qilib, ish joyi ishlab chiqarish jarayonining asosiy bо„g„ini bо„lib,
uning tо„g„ri tashkil etilishi har bir ishxonada mehnatni tashkil etishning bosh
elementidir. Yana shuni ham nazarda tutish kerakki,
ish joyida mehnatni tashkil
etish tadbirlarini ishlab chiqishda u mehnatni tashkil etish elementi sifatida emas,
balki uning obyekti sifatida maydonga chiqadi. Faqat aosiy xodimning emas,
yordamchi xodim hamda muhandis-texnik xodim va xizmatchining ham ish joyi
oqilona tashkil etilishi lozim.
