Masalan, xom ashyolarning noqulay joylashtirilishi natijasida ishchi ortiqcha,
keraksiz harakatlar qilishga majbur bо„ladi va bunga kо„p vaqt yо„kotadi,
qurol -
asboblar, uskunalar saqlanadigan idishda tartib bо„lmasa, ular aralash - quralash
bо„lsa, ishchining zarur asbobni qidirib topishga ancha vaqti ketadi, u
asabiylashadi va h.k.lar.
Ish joyini tashkil etishda quyidagi asosiy talablarga e‟tibor berish lozim:
1. Ish joyida zarur uskunlar,
qurol-asboblar, xom ashyolar, zarur bо„lganda
jihoz ham ishchi о„z vazifasini bajarishi uchun yetarli miqdorda taxt turishi kerak.
Bu ashyolardan bittasining ham yetarli miqdorda bо„lmasligi vaqt bekor
sarflanishiga sabab bо„ladi. Shuningdek, ularning keragidan ortiqcha bо„lishi ham
zararlidir. Negaki ortiqcha narsalar xodimlarning о„tish yо„llarini tо„sadi, ortiqcha
aylanma (oborot) mablag„ talab qiladi, ba‟zi
narsalar ishlatilmasdan, uzoq vaqt
turib qolib, buzilishi, aynishi ham mumkin.
2. Qurol, asbob va boshqa hamma mehnat buyumlari (predmetlari)
foydalanish uchun qulay holda joylashtirilishi kerak. Xom ashyolar va materiallar
ulardan foydalanish joyiga, tez-tez ishlatib turiladigan asbob va uskunalar ish
joyiga yaqin turishi lozim.
3. Ish joylariga xizmat kо„rsatish uchun
maxsus yordamchi xodimlar
ajratilishi va ular ish joylarini zarur ashyolar - materiallar va h.k. lar bilan uzluksiz
ta‟minlab turishlari shart.
4. Ish joyi ijrochining mehnatini yengillashtiradigan, ish unumini
oshiradigan va tartibga solib turadigan maxsus moslamalar bilan ta‟min etilishi
lozim.
Ish joylarining tashkil etilish holatini vizual kuzatuv uslubi bilan bir qatorda,
oldindan tayyorlangan savolnomalar orqali maxsus sо„rovlar о„tkazish natijasida
ham о„rganish, bunda quyidagi taxminiy savollardan foydalanish mumkin:
Ish joylarida faoliyat kо„rsatish davomida ish stolining balandligi va razmeri
bilan bog„liq bо„lgan qanday noqulayliklar mavjud?
Ishni о„tirib bajarish mumkinmi (tо„la ish kuni davomida yoki uning ma‟lum
bir qismi davomida)?
+anday turdagi jihoz taklif etiladi (о„tirg„ichi tushiriladigan, yig„iladigan
stol, taburetka va h.k.)?
+anaqa asbob qо„llanilayapti? U ishlash (foydalanish) uchun qulaymi?
Uni takomillashtirish bо„yicha qanday takliflar bor?
Ish joyining yoritilganlik darajasi yetarlimi? Uni yaxshilash uchun nima
qilmoq kerak? va h.k.lar.
Ish joyini muvaffaqiyatli ravishda tо„g„ri tashkil etish,
uning barcha
elementlarini, chunonchi, rejalashtirish, jihozlash, xizmat kо„rsatish va
ixtisoslashtirishdan
iborat
elementlarini
bir-biridan
ajratmagan
holda
mukamallashtirish bilan bog„liqdir. Bu tо„g„rida
bunday keyingi mavzularda
mufassal fikr yuritiladi.
Ish joyini maqsadga muvofiq tashkil etish xodimlarga vazifalarini bajarishni
yengillashtirishi, vaqti unumsiz sarflanishini bartaraf qilishi, samarali faoliyat
kо„rsatishi uchun madaniy va sog„lom sharoit yaratishi joiz.
Har bir ish joyini tashkil etishda unda bajariladigan ish yoki xizmat hajmi,
mehnat amallarining miqdori va bajarilish tartibi, asbob-uskunalar miqdori, xizmat
kо„rsatish tizimi, mehnat va ishlab chiqarish jarayonining mexanizatsiyalashganlik
darajasi kabi omillar nazarda tutilishi lozim.
