Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti




Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet95/342
Sana13.12.2023
Hajmi7,53 Mb.
#118127
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   342
Bog'liq
MIKROIQTISODIYOT. MAKROIQTISODIYOT (2) (7)

9.5.Siyosiy iqtisodiyot 
 
Aytib oʻtilganiday, bozorni hukumat ta’sirisiz qoldirish har doim 
ham qoniqarli resurs taqsimotiga olib kelmaydi. Biz bozor natijalarini 
nohaq yoki samarasiz deb baho berganimizdagina, hukumatning 
aralashishi va vaziyatni yaxshilashi oʻrinli boʻlishi mumkin. Faol 
hukumat tarafdori boʻlishdan oldin, biz uning nomukammal tashkilot 
ekanligini yodda tutishimiz lozim. Siyosiy iqtisodiyot esa shu hukumatni 
qanday ishlashini iqtisodiy metodlar orqali oʻrganadi. 
 
Kondorsetning ovoz berish paradoksi 
Koʻpgina yetakchi jamiyatlar demokratik asoslarga tayanib 
siyosatni olib borishadi. Masalan, shahar ikki joydan qaysi biriga park 
qurishni tanlaydigan boʻlsa, eng koʻp ovoz olgan joyda shu park 
quriladi. Shunga qaramay, koʻpgina siyosiy muammolarning yechimi 2 
tadan koʻp boʻladi, va park qurish muammosiga toʻgirlaydigan boʻlsak, 
qurish mumkin boʻlgan joylar juda koʻp boʻladi. Bu holatda, 18-asrning 
mashhur siyosat nazariyachisi Markis de Kondorset aytib oʻtganiday, 
demokratiya ba’zida eng ma’qul natijaga erishaman deb muammolarga 
yuz tutishi mumkin. 
Masalan, sodir boʻlishi mumkin boʻlgan 3 xil natija bor: A,B va C, 
yana jadvalda koʻrsatilganiday oʻz afzalliklariga ega boʻlgan 3 xil ovoz 
beruvchilar bor. Bizning shahar hokimi shu uch kishining afzalliklarini 
butun jamiyat afzalligi sifatida koʻrib chiqmoqchi. U nima qilishi kerak? 
Birinchi boʻlib u juft natijalarni ovozga qoʻyishi mumkin. Agar u B 
va C ni ovozga qoʻysa va 1 va 2 , B ni tanlashsa, B natija ustunlikga ega. 
Agar u A va C ni ovozga qoʻysa va 1 va 3, A ga ovoz bersa, A 
ustunlikga ega. Natijalarga nazar tashlansa, A Bdan ustun, B esa C dan 


165 
ustun, demak A aniq ovoz beruvchilarning ustunlikka ega boʻlgan 
xohishi. 
Lekin, tasavvur qilingki, keyinchalik hokim ovoz beruchilardan A 
yoki C ni tanlashni soʻrasa, va bu holda 2 va 3 C ga ovoz berishdi, C bu 
holatda ustunlikka ega. Shunday qilib juftlikda soralgan savolda, A B 
dan ustun, B esa C dan ustun, C esa Adan ustun. Odatda biz afzalliklarni 
ketma-ketlik (transitivity) turishini kutamiz, masalan: A B dan ustun, B 
esa C dan ustun, va ikkisi A ni C dan ustunligini koʻrsatadi. Kondorset 
paradoksi esa aynan shu xususiyatlarni demokratik yoʻl bilan qabul 
qilingan naijalarda har doim ham kuzatilmaydi deb takidlaydi. Juftlik 
bilan berilgan ovozlar ba’zi hollarda jamiyat uchun ketma-ketlikda 
tuzulgan afzalliklarni kelib chiqaradi, ammo bizning holatimizda bu 
notoʻgʻri yoʻldir. 
Kondorset paradoksining ma’nolaridan biri, ketma-ketlikni tuzilishi, 
berilgan ovozlar natijasiga ta’sir koʻrsatishidadir. Agar hokim birinchi 
boʻlib ovozga A va B ni qoʻysa, va keyin yutganini C bilan ovozga 
qoʻysa C gʻolib chiqadi. Ammo birinchi boʻlib B va C ni ovozga 
qoʻyilsa, va keyinchalik yutganini A bilan birga ovoz berishga qoʻysa, A 
yutadi. Va shunga oʻxshash hollar, birinchi A va C, keyin esa B boʻlsa, 
shahar B ni tanlaydi. 

Download 7,53 Mb.
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   342




Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish