O’zbekiston Respublikasi Xalq

73 
5. О‘qitishning mantiqiy metodlari. 
6. Mustaqil ishlash metodlari. 
7. О‘qitishda о‘quvchilar faoliyatini rag‘batlantirish va asoslash 
metodlari. 
8. О‘qitishning nazorat va о‘z-о‘zini nazorat qilish metodlari. 
Quyida о‘qitishning reproduktiv metodlari bо‘lgan og‘zaki 
metodlari (hikoya, suhbat, о‘quv ma’ruzasi), kо‘rgazmali, amaliy 
metodlarining tavsifi beriladi: 
О‘qitishning og‘zaki bayon metodlari guruhi. О‘qitish jarayonida 
og‘zaki metodlardan doimo va muntazam foydalanib kelingan. Bu 
metodlar metodlar ichida ustunlik qilgan davrlar ham bо‘lgan. Hozirgi 
kunda an’anaviy ta’lim tizimida og‘zaki metodlar ustunlik qiladi. 
Keyingi yillarda og‘zaki metodlarni tanqid qilish, ularni о‘quvchilar 
faoliyatiga faol ta’sir kо‘rsatmaydigan metodlarga kiritish odat tusiga 
aylangan. Metodlarga baho berishda xolisona yondashish zarur, uning 
ahamiyatini mutlaqlashtirish, bо‘rttirib kо‘rsatish mumkin emas, 
shuningdek, pasaytirishga ham yо‘l qо‘yib bо‘lmaydi. 
О‘qitishning 
og‘zaki 
bayon 
metodlari 
qо‘llanilganda 
о‘qituvchining sо‘zi о‘quvchilarning bilim olishlari uchun asosiy manba 
hisoblanadi, ya’ni о‘qituvchi о‘quvchilarga sо‘zlar vositasida bilim 
beradi, о‘quvchilar faoliyatini eshitish, fikr yuritish, berilgan savollarga 
javob topishga yо‘naltiradi. Shuning uchun о‘qituvchining sо‘zi oddiy 
axborot bо‘lmasdan, balki ishonchli, asoslovchi, о‘quvchilarning 
faoliyatini faollashtiruvchi ta’sir kuchiga ega bо‘lishi kerak.
О‘qituvchining yorqin, hissiyotli, dalillarga asoslangan, mantiqiy 
ketma-ketlikda tuzilgan, kо‘rgazmali hikoya, suhbat, ma’ruzalari hozir 
ham о‘z qimmatini yо‘qotmagan. Og‘zaki metodlar qisqa muddatda 
katta hajmdagi о‘quv materialini о‘quvchilar ongiga yetkazish, 
muammoli vaziyatlarni vujudga keltirish, ularni hal etish yо‘llarini 
kо‘rsatish, о‘quvchilarning nutqini rivojlantirish imkonini yaratadi. 
Shuningdek, kо‘pchilik metodlar о‘qitish jarayonida og‘zaki metodlar 
bilan uyg‘unlashtirilgan holda qо‘llaniladi. Og‘zaki metodlarning 
muvaffaqiyatli 
qо‘llanilishi, 
о‘qituvchining nutq madaniyatini 
egallaganlik, jumladan, nutqning ravonligi, ovoz kuchi, intonatsiya, 

74 
axborotlarning obrazliligi, ishonchliligi, asoslovchi, isbotlovchi, 
emotsiyali, shaxsiy munosabat bilan yо‘g‘rilganlik darajasiga; axborot 
texnologiyalari 
asosida 
yaratilgan 
elektron 
darsliklarda 
ovoz, 
animatsiya, harakatlarning uyg‘unlik darajasiga bog‘liq bо‘ladi.
Og‘zaki bayon metodlari guruhi о‘z ichiga suhbat, hikoya, ma’ruza 
metodlarini oladi. Hikoya metodi о‘quvchilarga о‘quv materialini yaxlit 
holda savollar berib, uzmasdan bayon etishni nazarda tutadi. Yangi 
mavzu mazmunida yangi tushunchalar, ilmiy axborot kо‘p bо‘lgan 
taqdirda, shuningdek, о‘qituvchi о‘quv materiali yuzasidan faol suhbat 
о‘tkazish imkoni bо‘lmagan, izohlash va tushuntirishi lozim bо‘lgan, 
о‘quv materialining hajmi katta bо‘lib, uni dasturda belgilangan vaqtda 
о‘rganish zarur bо‘lgan hollarda hikoya metodidan foydalanadi. Hikoya 
metodidan darsning qaysi bosqichida foydalanishiga kо‘ra hikoya 
metodining didaktik maqsadi turlicha bо‘ladi. Darsning kirish qismida 
foydalaniladigan 
hikoya 
metodi 
о‘quvchilarning yangi mavzu 
mazmunini idrok qilishga tayyorlash sanaladi. Mazkur jarayonda hikoya 
metodi mazmun jihatdan о‘quvchilarda yangi mavzuni о‘zlashtirishga 
bо‘lgan ehtiyojni vujudga keltirish, barqaror qiziqishni uyg‘otish, dars 
davomida bajarilishi lozim bо‘lgan о‘quv topshiriqlarining maqsadini 
anglashni ta’minlashga qaratiladi. Yangi mavzuni о‘rganish jarayonida 
foydalaniladigan hikoya metodi mazmun jihatdan yangi mavzu 
mazmuni mantiqiy ketma-ketlikda, izchillikda rivojlantirilib boriladi, 
asosiy tushuncha va atamalar alohida ta’kidlanib, kо‘rgazmali vositalari 
va ishonarli misollar foydalanilgan holda bayon etiladi. Darsning 
yakunlash 
qismida 
foydalanilgan 
hikoya 
metodida 
о‘qituvchi 
о‘rganilgan mavzu mazmuni yuzasidan asosiy fikrlarni umumlashtiradi, 
yakunlaydi, xulosa chiqaradi, о‘quvchilarga mustaqil ish topshiriqlarini 
tavsiya etadi. О‘quvchilarning bilimlarini nazorat qilish va baholashda 
foydalaniladigan hikoya metodi о‘quvchilarning muayyan mavzularni 
hikoya qilishini taqozo etadi. О‘quvchilarning hikoyalari ularning ilmiy 
dunyoqarashi, nutq va muloqot madaniyatini rivojlantirishga zamin 
tayyorlaydi. Bunda о‘quvchilar yangi mavzu mazmunidagi asosiy 
g‘oyani ajratish, о‘z fikrini asoslash va dalillash, qisqa va lо‘nda, 
mantiqiy ketma-ketlikda bayon etish, kо‘nikmalarini egallaydi. Hikoya 

75 
metodini qо‘llashning samaradorligi о‘qituvchining dars rejasini puxta 
tuzishi, mavzu mazmunini yoritishning eng izchil yо‘lini tanlashi, 
kо‘rgazmali vositalar, tarqatma va didaktik materiallarni tо‘plashi, 
bayonning tegishli darajadagi kо‘tarinki ruhini ta’minlashni taqozo 
etadi. Hikoya metodining tarkibiga quyidagi metodik uslublar kiradi: 
О‘quv materialini jonli, obyektlarga xos xususiyatlarni bayon qilish, 
axborotning ilmiyligi, izchilligi, tushunarliligi, nutqning ravonligi va 
ifodaliligi uslubi.
Suhbat metodi о‘qituvchining о‘quvchilar tomonidan yangi mavzu 
mazmunidagi qonuniyat, tushuncha va atamalarning izchillikda faol 
о‘zlashtirishini ta’minlovchi puxta о‘ylangan savollar vositasida 
ishlashini nazarda tutadi. Suhbat metodi yordamida о‘quvchilarning 
avval о‘zlashtirgan bilim va kо‘nikmalari faollashtiriladi, tizimga 
solinadi, umumlashtiriladi, xulosa chiqariladi va yangi о‘rganilayotgan 
tushuncha bilan о‘zaro aloqadorligi yoritiladi. Shuni qayd etish kerakki, 
о‘quvchilarning avval о‘zlashtirgan bilimlari asosida yangi mavzuni 
savollar yordamida о‘zlashtirish imkonini beradigan mavzular suhbat 
metodi 
vositasida 
о‘rganish tavsiya etiladi. Suhbat metodi 
о‘quvchilarning nazariy bilimlarni о‘zlashtirish jarayonini yengillatish, 
о‘quvchilarning avval о‘zlashtirgan bilim va kо‘nikmalari, hayotiy 
tajribalaridan foydalanib, qator savollar yordamida yangi bilimlarni 
о‘zlashtirish, mazkur bilimlardan amaliyotga qо‘llashni anglab olishiga 
zamin tayyorlashni kо‘zda tutadi. О‘quv materialining murakkablik 
darajasi о‘rtacha bо‘lib, mavzu mazmunini mantiqiy tugallangan fikrli 
qismlarga ajratish, mazkur qismlar bо‘yicha savollar tuzish imkoni 
bо‘lgan, о‘quvchilarning dastlabki bilimlari yetarli darajada, ular suhbat 
davomida о‘z fikrlarini aytishlari, asoslashlari va shu bilan bir qatorda 
yangi bilimlarni shunchaki eslab qolmasdan, balki mustaqil idrok 
etishlari, faol egallashlari mumkin bо‘lgan hollarda suhbat metodidan 
foydalaniladi. 
Suhbat metodi о‘quvchilarning nazariy bilimlarni о‘zlashtirish 
uchungina emas, balki ularning ilmiy dunyoqarashini kengaytirish, 
nutqini rivojlantirish, taqqoslash, tahlil qilish, mantiqiy fikr yuritish 
kо‘nikmalarini tarkib toptirishga yordam beradi. Suhbat metodining 

76 
samaradorligi о‘qituvchining mavzu mazmunni mantiqiy tugallangan 
qismlarga ajratish, har bir qism bо‘yicha savollar zanjirini tuzish, dars 
davomida 
mazkur 
savollardan 
о‘z о‘rnida foydalanish, sinf 
о‘quvchilarining bilish faoliyatini faollashtirish va savollarga javob 
topishga 
yо‘llashi, 
har 
bir 
о‘quvchining 
rag‘batlantirishi, 
о‘quvchilarning esa о‘z fikrini lо‘nda va qisqa bayon etish, dalillash 
kо‘nikmalarini egallaganlik darajasiga bog‘liq bо‘ladi. Mazkur metod 
tarkibiga suhbat savollarini ketma-ketlikda qо‘yish, yordamchi va 
qо‘shimcha savollarni о‘z vaqtida berish, о‘quvchilarni faollashtirish, 
о‘quvchilar javobidagi xatolarni tо‘g‘rilash, xulosa va umumlashtirishni 
tarkib toptirish uslublari kiradi. О‘quv ma’ruzasi metodidan о‘quv 
materialining hajmi katta, mantiqiy tuzilishi murakkab, tushuncha va 
atamalarga boy bо‘lgan hollarda foydalaniladi.О‘quv ma’ruzasi 
metodidan foydalanilganda quyidagi talablarga e’tibor qaratish lozim: 
1. Ma’ruza mazmuni chuqur ilmiy, g‘oyaviy va mantiqiy ketma-
ketlikda kо‘rgazma vositalarga asoslangan holda bayon etilishi.
2. О‘quvchilar uchun tushunarli, hissiyotga boy va sodda tilda 
yoritilishi. 
3. О‘quvchilarning yoshlik va ruhiy holatlarini hisobga olgan 
holda 15-20 minutdan sо‘ng qisqa mustaqil ish yoki savol-javob 
о‘tkazish, о‘quvchilarning bilish faoliyati faollashgandan sо‘ng davom 
ettirilishi lozim. Ta’lim jarayonida о‘quv ma’ruzasini qо‘llash 
о‘qituvchidan jiddiy tayyorgarlik kо‘rishni talab etadi va u dars mavzusi, 
maqsadi va dolzarb muammolarni aniqlashi; Tanlangan mavzu bо‘yicha 
darslik, ilmiy va ilmiy-ommabop adabiyotlar bilan tanishishi; 
О‘quvchilarning yosh va psixologik xususiyatlari hamda qiziqishlarini 
hisobga olgan holda ma’ruza rejasi, mazmunini tuzishi; Yuqori samara 
beradigan о‘qitish vositalari va metodlarini tanlashi kerak. Ma’ruzaning 
muvaffaqiyatli о‘tishi, avvalo о‘quvchilarning о‘quv-bilish faoliyati 
qanday tashkil etilganligiga bog‘liq. Unda о‘quvchilarning bilish 
faoliyatini 
faollashtiradigan 
kо‘rgazma 
vositalari 
– 
О‘TV, 
multimedialar, tabiiy, tasviriy jihozlar va boshqa о‘qitish vositalaridan 
foydalanish hamda ma’ruza davomida о‘quvchilar uning rejasi, 

77 
mazmunini qisqa yozib olishi, savollarga javob topishga erishishi 
о‘qituvchining diqqat markazida bо‘lmog‘i lozim. 
Darsning kirish qismida foydalanilgan о‘quv ma’ruzasi metodi 
yordamida 
о‘quvchilarning diqqati jamlanadi, bilish faoliyati 
faollashtiriladi, bilimlarni qabul qilishga zamin tayyorlanadi. Buning 
uchun ma’ruzani boshlashda uning mazmuniga oid qiziq misollar, 
yorqin va hissiyotga boy voqealar keltirilib, о‘quvchilar oldiga 
muammolar qо‘yiladi. 
Darsning asosiy qismida foydalanilgan о‘quv ma’ruzasi metodi 
о‘quv materiali didaktik tamoyillarga amal qilingan holda ta’lim 
mazmuni mantiqiy izchillikda, kо‘rgazma vositalari – О‘TV, 
multimedialar, tabiiy, tasviriy jihozlar va boshqa о‘qitish vositalaridan 
foydalangan holda bayon qilishni taqozo etadi. 
Darsning xulosa qismida foydalanilgan о‘quv ma’ruzasi metodi 
yordamida о‘quvchilarning bilimlari tartibga solinib umumlashtiriladi, 
xulosalar chiqariladi. Ma’ruza yakunida о‘qituvchi о‘quvchilarning 
bilimlarini chuqurlashtirishga, umumlashtirishga qaratilgan xulosalarni 
yana bir bor takrorlaydi. Sо‘ng о‘quv topshiriqlari yuzasidan 
о‘quvchilarning javoblari tekshiriladi va jadvalning tо‘ldirilishi kо‘zdan 
kechiriladi. Savol-javob, о‘quv bahsi о‘tkaziladi. О‘qituvchining 
ma’ruzasi mazmuni va о‘quvchilar faoliyatining tashkil etilishiga kо‘ra 
induktiv yoki deduktiv ravishda tuzilgan bо‘lishi mumkin. Ma’ruza 
induktiv tuzilganda, avval о‘quvchilar hodisa va obyektlar bilan 
tanishtirilib, keyin umumiy xulosa keltirib chiqariladi. Deduktiv 
ma’ruzada esa buning aksi bо‘ladi, ya’ni, avval umumiy tushunchalar 
beriladi, keyin obyektlar va hodisalar yordamida uning mazmuni ochib 
beriladi.
Mazkur metod tarkibiga о‘quv materialini mantiqiy ketma-ketlikda 
bayon qilish, muammolarni qо‘yish, obyektlarni aniqlash, taqqoslash, 
xulosa chiqarish, umumlashtirish, о‘quvchilarning diqqatini jalb qilish 
uslublari kiradi. Kо‘rgazmali metodlar guruhi. О‘qitish jarayonida 
kо‘rgazmali metodlarning qо‘llanilishi, о‘quv materiali mazmunidan 
kelib chiqqan holda obyektlar va hodisalarni hissiy idrok etish, ularni 
taqqoslash, о‘ziga xos xususiyatlarni aniqlash, umumlashtirish, 

78 
sintezlash, xulosa yasashga imkon beradi. Kо‘rgazmali metodlar о‘qitish 
jarayonida og‘zaki, amaliy, mantiqiy, muammoli metodlar bilan uyg‘un 
holda qо‘llaniladi. 
Masalan, о‘quvchilarga kо‘rgazma asosida о‘quv materialini 
о‘rganish bо‘yicha topshiriqlar о‘qituvchi tomonidan og‘zaki beriladi. 
Topshiriqlarni bajarish jarayonida kо‘rgazmalilik amaliy metodlar bilan 
birikib ketadi, darsda vujudga kelgan muammoli vaziyatlarni hal etishda 
muammoli metodlar bilan mujassamlashib ketadi. О‘qitish jarayonida 
kо‘rgazmali metodlardan о‘z о‘rnida va samarali foydalanishning 
quyidagi 
afzalliklari 
mavjud: 
о‘quvchilarda kо‘rgazmali-obrazli 
tafakkurni rivojlantirish, о‘quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish, 
aqliy faoliyat usullarni egallash; о‘rganilayotgan nazariy masalalarni 
aniqlashtirish, darsda bevosita kuzatish imkoni bо‘lmagan hodisa va 
jarayonlarni modellashtirish; biologik obyektlarni kuzatish, ular ustida 
tajribalar о‘tkazish, olingan nazariy bilimlarni amaliyotga qо‘llash, 
о‘rganilgan hodisalarni sxema, jadvallar asosida aniqlashtirish va 
tasniflash imkonini beradi.
Biologiyani о‘qitishda foydalaniladigan kо‘rgazmali vositalar 
sirasiga quyidagilar kiradi: tabiiy va tirik obyektlar – gerbariylar, 
kolleksiyalar, mikro va hо‘l preparatlar, xona о‘simliklari, tirik tabiat 
burchagida boqiladigan hayvonlar; real obyektlarni aks ettiruvchi 
maxsus tayyorlanadigan tasviriy vositalar – jadvallar, sxemalar, rasmlar, 
modellar, mulyajlar va boshqalar; kо‘rgazmalilikning shartli-ramziy 
vositalari – biogeografik oblastlarning kartalari, globuslar; о‘qitishning 
texnik vositalari – о‘quv kinofilmi, diafilm, diapozitivlar, videolavhalar. 
O‘qitishning multimediali vositalari – EHM ning ta’lim dasturlari, 
elektronversiya va darsliklar, ovoz, animatsiya, dinamik harakat va uch 
kо‘lamli tasvirni о‘zida mujassamlashtirgan multimedialar va boshqalar. 
Kо‘rgazmali metodlar tarkibiga tabiiy va tirik obyektlar, tasviriy 
kо‘rgazma, ekran vositalari, EHMning kо‘rgazmali dasturlari, 
multimedialarni namoyish qilish metodlari kirib, muayyan holda 
quyidagi kо‘rgazmali vositalarni namoyish qilish, illyustratsiya, 
demonstratsiya, о‘quv kinofilmlari, videofilmlar, EHMning ta’limiy, 
modellashtirilgan dasturlari, elektron darsliklar, multimedialarni 

79 
namoyish qilish, kо‘rgazmaning did va estetik talablarga javob berishi, 
dars mazmunini yoritish, ketma-ketlikda о‘quvchilar faoliyatini tashkil 
etish uslublaridan tashkil topadi.
Amaliy metodlar guruhi. О‘quvchilarning о‘zlashtirgan nazariy 
bilimlarini amaliyotda qо‘llash, о‘quv va mehnat, kо‘nikma hamda 
malakalarini shakllantirish, ijodiy qobiliyatlarini о‘stirish, hayotga 
tayyorlash, kasbga yо‘llash imkonini beradi. Ushbu metod о‘qitish 
jarayonida 
kо‘rgazmali, 
muammoli, 
og‘zaki 
metodlar 
bilan 
uyg‘unlashgan holda qо‘llaniladi. О‘quvchilar tomonidan bajariladigan 
amaliy ishlar bilim manbai bо‘lib xizmat qiladi. Buning uchun 
о‘kituvchi amaliy ishlarning maqsadini aniqlashi, maqsadga erishish 
uchun zarur bо‘ladigan kо‘rgazmali vositalarni tanlashi, о‘quv 
topshiriqlarini aniq tuzishi lozim. Amaliy ishlarni bajarish uchun 
beriladigan о‘quv topshiriqlari mazmunan aniq, ixcham, tushunarli va 
maqsadga yо‘naltirilgan bо‘lishi zarur. Bu metodlar guruhiga tabiiy 
obyektlarni tanib olish va aniqlash, kuzatish, biologik tajribani tashkil 
etish va о‘tkazish, о‘simliklarni parvarish qilish va hayvonlarni boqish 
kabi metodlar kirib, ular mos holda, obyektlarni tanib olish va aniqlash, 
kuzatish va tajribalar о‘tkazish, о‘quvchilarga amaliy ishning borishini 
bayon qilish, amaliy ishlarni bajarish rejasini tuzish, amaliy ish 
topshiriqlarini bajarilishini nazorat qilish, topshiriqlarni bajarish 
natijalarini tahlil qilish, о‘z-о‘zini nazorat qilish, amaliy ish, kuzatish va 
tajribalarni yakunlash va rasmiylashtirish uslublaridan iborat bо‘ladi.
Tabiiy obyektlarni tanib olish va aniqlash metodi biologiyani 
о‘qitishda yetakchi mavqeyiga ega, chunki botanika darslarida о‘simlik 
organlari, о‘simlik turi, turkumi, oilasi, sinfga mansubligi aniqlanadi. 
Buning uchun о‘qituvchi yetarli darajadagi tarqatma va didaktik 
materiallar, gerbariylar, o’quv qo’llanmalari tayyorlangan bо‘lishi va 
ulardan о‘z о‘rnida samarali foydalanishi lozim. 
Zoologiya darslarida hayvonlarning organlari, ularning vazifalarini 
bilish bilan bir qatorda hayvonlarning qaysi tip, sinf, turkum, oilaga 
mansubligini aniqlaydi. Mazkur metodning samaradorligi hayvonot 
olamining turli-tumanligini aks ettiruvchi hayvonlar va ularning 
organlaridan tayyorlangan hо‘l preparatlar, mulyajlar, tulumlar, o’quv 

80 
qo’llanmalar kabi didaktik va tarqatma materiallarning mavjudligini 
taqozo etadi. Mazkur metoddan faqat biologiya darslaridagina emas, 
balki darsdan tashqari ishlar, sinfdan tashqari mashg‘ulotlar va 
ekskursiyalarda ham keng qо‘llaniladi. Kuzatish metodi – bu tirik 
organizmlarda boradigan jarayonlar va tabiat jismlarida sodir bо‘ladigan 
hodisalarni о‘quvchilarning maqsadga muvofiq holda idrok etishi 
hisoblanadi. Bu metodda о‘quvchilarning kuzatishi bо‘yicha tо‘plangan 
ma’lumotlari bilim manbai sanaladi. Kuzatish metodidan biologiyani 
о‘qitishning barcha shakllarida foydalaniladi. Kuzatish metodidan dars 
jarayonida foydalanilganda о‘quvchilar dars mazmuniga oid kо‘rgazma 
vositalarini mustaqil kuzatadilar, natijada kuzatish obyektlaridagi о‘ziga 
xos xususiyatlarni isbotlovchi dalillarga ega bо‘ladilar. Bunday kuzatish 
qisqa muddatli bо‘lib, ma’lum bir maqsadni amalga oshirishga xizmat 
qiladi. 
Biologik tajribalarni о‘tkazish metodi – о‘z ichiga biologik 
obyektlarni tanish va aniqlash, kuzatishlarni qamrab oladi, lekin 
mazmun jihatdan ulardan farq qiladi. Biologik tajribalarni о‘tkazish 
о‘quvchilarni о‘rganilayotgan jarayon yoki hodisaning mohiyatini 
anglashga, ular о‘rtasidagi sabab-oqibat bog‘lanishlarini tushunishga, 
biologik qonuniyatlarni “Qayta kashf” etilishiga imkon beradi. Tajriba 
natijalarini umumlashtirish, xulosa yasash, uni rasmiylashtirish 
о‘quvchilarda tadqiqotchilikni rivojlantiradi. Biologik tajribalar darsda, 
darsdan tashqari ishlarda, tirik tabiat burchagida va о‘quv tajriba 
maydonchasida 
о‘tkazilishi mumkin. Biologik tajribalar ham 
davomiyligiga qarab, qisqa va uzoq muddatli bо‘lishi mumkin. 
“Urug‘ning tarkibini aniqlash”, “О‘simlik hujayrasida plazmoliz 
va 
deplazmoliz”, 
“Amilazaning kraxmalga ta’siri” yuzasidan 
о‘tkaziladigan tajribalar qisqa muddatli, “Urug‘ning unib chiqishi uchun 
zarur shart-sharoitlar”, “Urug‘larning nafas olishi”, “Barglarning suv 
bug‘latishi”, 
“Barglarda 
kraxmal 
hosil 
bо‘lishi”, 
“Yomg‘ir 
chuvalchangining tuproq hosil bо‘lishidagi roli”, “О‘simliklarda 
belgilarning irsiylanish qonunlarini о‘rganish” kabi tajribalar uzoq 
muddatli tajribalar hisoblanadi. 

81 
Mazkur 
metodning 
samaradorligi 
о‘qituvchi 
tomonidan 
о‘tkaziladigan tajribalarning muayyan tizimda tashkil etishi, tajriba 
mavzulari, maqsadini aniqlashi, har bir tajriba uchun aniq kо‘rsatmalar, 
о‘quv topshiriqlari tayyorlashi, о‘quvchilarni tajriba о‘tkaziladigan 
obyektlar, kerakli asbob va jihozlar bilan ta’minlashi, tajriba 
о‘tkazadigan о‘quvchilarning faoliyatini tashkil etish, boshqarish va 
nazorat qilish, olingan natijalardan darsda о‘z о‘rnida foydalanishiga 
bog‘liq. Biologiyani о‘qitishda amaliy metodlardan о‘simliklarni 
parvarish 
qilish, 
hayvonlarni 
boqish 
va 
kо‘paytirishda keng 
foydalaniladi.
Bu metod о‘quvchilarning biologiyadan о‘zlashtirgan bilimlari, 
kuzatish va jismoniy mehnat kо‘nikmalarini qamrab olib, о‘quvchilarni 
qishloq xо‘jaligi mehnati asoslarini egallash va kasbga yо‘llash, 
ekologik va iqtisodiy tarbiya berishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Biologiyani о‘qitishda mahalliy iqtisodiy sharoit va qishloq xо‘jaligi 
muassasalarining ixtisosligiga bog‘liq holda о‘simliklarni parvarish 
qilish va hayvonlarni boqish bо‘yicha amaliy ish mavzulari xilma-xildir. 
Amaliy ishlar qaysi maqsadni kо‘zlashi va mazmuniga bog‘liq holda 
biologiya о‘qituvchisi uning rejasini puxta tuzishi, olib boriladigan 
ishlarning mazmunini tо‘liq yoritishi, olinadigan natijalarni qanday 
rasmiylashtirish bо‘yicha о‘quvchilarga aniq kо‘rsatma berishi lozim. 

Download 1,48 Mb.