Maktabgacha o‘rta yoshda tarbiya maqsadga muvofiq tarzda olib
borilganda ko‘rish,
eshitish, hid bilish kabi idrok etish usullari,
ko‘rgazmali-ta’sirchan va obrazli fikrlash, irodaviy, hissiy va sabab
jarayonlari rivojlanadi. Bolalar bilish jarayonini egallab borar
ekanlar, eng oddiy tahlil etish va umumlashtirish,
tasniflashga
qodir bo‘lib boradilar, o‘zlarini o ‘rab turgan buyumlar va hodisalar
to ‘g‘risida mulohaza bildira boshlaydilar. Umuman maktabgacha
yosh sinchkovlik, qiziquvchanlik bilan ajralib turadi. Biroq bola
ning tabiiy qiziquvchanligi qondirilmasa, u passiv bo‘lib qoladi.
Maktabgacha o‘rta yoshdagi bolalar uchun faoliyatning xilma-
xil turlarida namoyon bo‘ladigan taassurot yangiligi va o‘tkirligi
xosdir. Kattalaming ta’sirida maktabgacha yoshdagi bolaning fao
liyati ixtiyoriy ravishda bajariladigan va boshqariladigan bo‘lib qo
ladi, bu esa ta’lim beradigan mashg‘ulotlar va mehnat paytida e’ti-
borlilikni tarbiyalash uchun g‘oyat muhimdir.
Bola shaxsining tarkib topishi uning fe’l-atvori shakllanishida
ham o‘z ifodasini topadi.
Ongning rivojlanishi faoliyat, xulq-atvor
uchun turli sabablaming paydo bo‘lishida katta ahamiyatga egadir.
Maktabgacha o‘rta yoshdagi bola shaxsiy xulq-atvor sabablarini
ijtimoiy xulq-atvor sabablariga bo‘ysundirib, tarbiyachilar, ota-
onalaming talablariga asoslangan holda o‘z xulq-atvorini va boshqa
bolalar xulq-atvorini baholay oladi. 0 ‘yin vaziyatida, mashg'u-
lotlar chog‘idagi ta’lim paytida maktabgacha yoshdagi bolada fe’l-
atvorning irodaviy sifatlari paydo bo‘ladi. M a’naviy
ongni shakl-
lantirish burch, adolat, qadr-qimmat va boshqa ijtimoiy tuyg‘u-
laming paydo bo‘lishi bilan ajralib turadi.
Bola o ‘z oldiga qo‘yilayotgan talablarning aham iyatini tu-
shuna boshlaydi. Yaxshi va yomon xatti-harakat qilgandagi ke-
chinmalar endilikda katta odamning munosabati bilangina emas,
shu bilan birga o ‘z mulohazasi, ularga o ‘zining axloqiy m unosa
bati bilan paydo bo‘ladi. Bolalarda xijolat bo‘lish, uyalish his-
tuyg‘ulari
va aksincha, ijtimoiy talablami bajarganligini anglab
yetishdan quvonish va qoniqish hosil qilish tuyg‘ulari chuqurroq
namoyon bo‘ladi.
Maktabgacha o‘rta yoshdagi bolada qobiliyatlarni rivojlantirish
uchun yosh bilan bog‘liq zamin mavjud. Bu bolani har tomonlama
rivojlantirish uchun ta’lim mazmunini o‘zgartirish
va murakkab-
lashtirishga, ta’lim va tarbiyaning o‘yin, so‘z, ko‘rgazmali va amaliy
usullari nisbatini o‘zgartirishga, maktabgacha yoshdagi bolalikda
mavjud bo‘lgan barcha imkoniyatlardan foydalanishga asos bo'ladi.
22
