|
V BOB. FOYDALI QAZILMA KONLARIDAGI MARKSHEYDERLIK
|
| bet | 11/16 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 1,27 Mb. | | #250724 |
Bog'liq Yuldashev Ruslan hisobotiV BOB. FOYDALI QAZILMA KONLARIDAGI MARKSHEYDERLIK
XIZMATI VAZIFALARI
5.1 Marksheyderlik grafik hujatlar va ular haqida malumot
Kon bo‘yicha asosiy va muhim marksheyderlik hujjatlarga quyidagilar kiradi: 1) o‘lchashlar jurnali, abrislar va chizmalar (boshlang‘ich dala marksheyderlik jurnallari) 2) o‘lchash ishlari natijalarini qayta ishlash shakllari (hisoblash hujjatlari) 3) g rafik hujjatlarga kiruvchi marksheyderlik planlar,geologik qirqimlar va profillar va hisoblash ishlar i natijasida chizilgan marksheyderlik chizmalar asosiy hujjat hisoblaniladi.Dala marksheyderlik hujjatlariga dala jurnallari kiradi. Yo`riqnoma bo`yicha har bir marksheyderlik ishi turi uchun alohida jurnal tutiladi. Jurnal o`lchami (150x210).Har bir jurna lga tartib raqami beriladi. Oxirgi betida varaqlar 13 .1 rasm. Kon yuzasi plani soni korxona bosh marksheyderi tomonidan belgilangan bo`ladi.Dala jurnali faqat qalam bilan to`ldiriladi. Jurnalda ishni bajaruvchi,sana ko`rsatilgan bo`lishi kerak.Yozuvlar aniq,qisqartmalar yo`riqnoma bo `yicha bo`lishi kerak.Dala sharoitida o`lchash ishlari tugatilgandan so`ng kameral xonalarda hisoblash ishlari olib boriladi.Yo`riqnoma bo`yicha har bir ish uchun alohida hisoblash jurnallaridan foydalaniladi.Jurnal o`lchami (300x210). Jurnallarda tartib r aqami berilishi kerak, undagi chizmalar,eskizlar qaysi manbadan olinganligi ko`rsatilishi kerak. Hisoblash ishlari kompyuterlarda bajarilganda kiritiladigan qiymatlar, olinadigan natijalarni aniqligini ta`minlanishi shart. Dala ishlari jarayonida hujjatla r asosida quyidagi masalalar yechiladi: aniqlash, tog`-- konlarni qazib olish, konning geomexanik geologik holatini kon ishlarini rivojlantirish, korxonalarni loyihalarini tuzish, qazib olish ishlarining xavfsizligini ta`minlash. Marksheyderlik chizmalari tuzilishi bo`yicha asosiy,asl(original) va k o`chirma chizmalardan iborat Asosiy 216 chizmalar o`lchash natijalariga asoslanib tuziladi. Ko`chirma chizmalar asosiy chizmalarning nusxalari hisoblaniladi va qo`shimcha ma`lumotlar bilan to`ldiriladi. Asosiy va muhim chizmalar to‘plamiga kiruvchi hujjatlar foydali qazilmaning yotish sharoiti va konni qazib olish usuliga bog‘liq bo‘ladi. Grafik hujjatlarni rudnikning yer yuzasi va yer osti kon ishlari va ochiq kon ishlari hujjatlariga bo‘lish mumkin. Ha r bir guruh grafikasining tuzilmasi “Texnik yo‘riqnoma” bo‘yicha aniqlaniladi. Yer osti usulida foydali qazilmani qazib olishdagi hujjatlariga yo‘riqnoma bo‘yicha: marksheyderlik planlar,geologik qirqimlar, kon lahmlari profillari va kon geometrik grafikla r kiradi.Kon ishlarining marksheyderlik plani eng asosiy texnik va yuridik hujjat bo`lib hisoblanadi.Yer osti tasvirga olish va nivelirlash natijalari asosida tuzilgan planga asosiy marksheyderlik plan deyiladi. Bu plan kon texnikaviy masalalarni yechish, shaxtaning boshqa marksheyderlik planlarni tuzishda, kerakli planlarni yaratishda xizmat qiladi. Asosiy planlar yirik masshtabda tuziladi va bir oyda bir marta har oyning birinchi kunida to‘ldiriladi. Chizib, to‘ldirilgan asosiy planlar marksheyderlik hujj atlar saqlanuvchi bo‘limda saqlanadi, tezkor ishlar bo‘lib qolsa nusxa (dublikat) olinadi. h Asosiy marksheyderlik planlarga quyidagilar kiradi: 1) ar bir qatlam bo‘yicha kon ishlari plani. Ko‘mir qatlamining yotiq holatidagi ko‘rinishi 1:2000 masshtabda gorizontal tekislik proyeksiyasida tuziladi Bu planda hamma kon lahmlari ko‘rsatilgan(kapital kon lahmlari, tayyorlov va tozalash lahmlari) va yana bitta uchastka uchun marksheyderlik va geologik joylari ko`rsatilgan. 2) t ik holatda yotgan yotqiziqlar uch un har bir gorizontning yotish planlari tuziladi. Bu planlar konni geologik tizimining gorizontal ko‘rinishini tasvirlab, yer osti razvedka qilish va konni qazib olishda asos bo‘lib xizmat qiladi. 3) t ik holatda katta qalinlikda yotgan yotqiziq bo‘yicha t uzilgan kon ishlari plani kon lahmlari proyekqiyalari bilan to‘ldiriladi. Undan tashqari planshetda plan va qirqimlardan tashqari yo‘lning geometrik nivelirlash natijasidagi profili tuziladi. Planshetda barcha ishlarni birga olib borilishi har xil kon yechishni ta'minlaydi. te xnikaviy masalalarni 217 Maxsus grafik hujjatlarga ishlab chiqarish maydoni, kvershlaglar bo‘yicha geologik qirqimlar, stvol bo‘yicha qirqimlarva har xil kon geometrik izochiziqli grafiklar kiradi. Ochiq kon ishlari uchun planlar,qirqim lar,turli masshtabli profillar tayyorlanadi.Karyerni marksheyderlik planlarini tarkibi konni qazib olish texnologiyasiga bog‘liq bo‘ladi. Ruda yotqiziqlarini yotish plani ko‘mir qatlami yotishining marksheyderlik planlaridan farq qilmaydi.Ochiq kon ishlari ning asosiy planlari bu pog‘onalar bo‘yicha tayyorlangan marksheyderlik planlardir . Bu planlarni marksheyderlik tasvirga olish ishlari bo‘yicha gorizontal tekislikda tasvirlab alohida planshet ko‘rinishida tuziladi. Marksheyderlik chizmalar qo‘llan 1) y er yuzasi chizmalari. 2) 3 k on inshootlari chizmalari ) k 4 on ) m geologik chizmalar axsus ishlab c ishi bo‘yicha quyidagilarga bo‘linadi hiqarish, texnologik chizmalar Grafik hujjatlar to‘liq, aniq, oson o‘qiladigan bo‘lishi kerak. : Kon grafik hujjatla rni tuzishda shartli belgilar, ramka tashqarisi chizmalari, koordinatalar tizimi yagona talablarga javob berishi shart.Marksheyderlik chizmalarda kon grafikaviy hujjatlari shartli belgilari qo`llaniladi. Shartli belgilar masshtabli,masshtabsiz, har xil mas shtabli bo`lishi mumkin. Shartli belgilar chegaralari qora rang bilan chiziladi.Boshqa ranglar geologic holatni tasvirlashda ishlatiladi Kon grafikaviy chizmalar (karta,plan,vertikal tekislikdagi proyeksiya, gorizontal, vertikal, aksonometrik proyeksiyalar ) qo‘llanishiga qarab quyidagi masshtablarda tuziladi ( 1:20, 1: 50, 1:100, 1:200, 1:500, 1:1000,1:2000, 1:5000, 1: 10000, 1:25000). 20 kmdan kichik maydon yer usti chizmalari, yer osti chizmalari, yer osti inshootlari chizmalarni joylashtirish uchun 1:500 0 masshtabli o‘lchamlari 400 x 400 mm bo‘lgan planshet asos qilib olinadi. Marksheyderlik hujjatlar konni qazib olish davridan boshlab, konni tugatish davrigacha bo‘lgan barcha hujjatlarni o‘z ichiga oladi. Marksheyderlik planlarga tartib raqami beriladi va inventar kitoblariga yoziladi. Marksheyderlik hujjatlar saqlanadigan xonalar yorug‘, shamollatilgan, quruq, yong‘inga chidamli bo‘lishi 218 Konchilik kerak. Asosiy marksheyderlik hujjatlar maxsus shkaflarda saqlanadi. korxonalarida marksheyderlik hujjatlarni saqlashning umumiy tartibini texnik yo‘riqnomadan foydalangan holda belgilanadi. Marksheyderlik planlarni asl nusxasini saqlash uchun ularni yupqa alyumindan tayyorlangan tunka( alyumindan tayyorlangan chizma taxta) ga yopishtirib qo‘yiladi. Oxirgi vaqtlarda topografik va marksheyderlik planlarni korxonalar lavsan, viniprozdan foydalanib yaratish uchunharakat qilishmoqda. Bunaqa materiallardan tayyorlangan planlar planlarni ko`paytirishda tushni yuvilib ketmasligida n dalolat beradi. Asl nusxalardan qo‘shimcha nusxalar olinib foydalaniladi. Chizmalar zamonaviy asboblarda ko‘p aytiriladi.Elektrografik ko`paytirishda rotasion elektrografik mashina(PEM -– 420/600) va elektrografik reprodyksion apparat ERA 2, ERA M korxonalarda keng qo`llanilmoqda. Foydali qazilma konlarini qazib olishda boshlang`ich geologik hujjatlar geologik hizmati tomonidan yo`riqnomalar asosida bajariladi. Yer osti kon lahmlarining boshlang`ich geologik hujjatlari konni tayyorlash jaray nida geologo e marksheyderlik hizmati uchun o`ta muhim hujjatlardanlardan biri bo’lib hisoblanadi. Chunki konni qazib olish tizimi ham konning geologik hujjat lariga bog’liq bo’ladi.
|
| |
