Egatlab sug‘orishda suv berishni boshqarish

166 
a) barcha egatdan sug‘orilganda
b) egat tashlab sug‘orilganda
3.2-rasm. Egat tashlab (oralatib) sug‘orishda tuproqning nam-
lanishi.
Natijada egatlarni oralatib sug‘orilganda odatdagi usulda 
sarflanadigan suvning 20-25% ini tejashga erishiladi.
Egat tashlab sug‘orilganda suv qo‘yilmagan egat 
tuprog‘ining namlanishi namlikni suv oqqan egatdan quruq egat 
tomon kapillyar harakatlanishi hisobiga yuz beradi (3.2-rasm). 
Egat tashlab sug‘orilganda suv qo‘yilgan va qo‘yilmagan 
egatlar 
tuproqlari 
namlanish 
konturlarini 
shakllanishida 
tuproqning mexanik tarkibi va yer osti sizot suvlarining sathlari 
muhim ahamiyatga ega.
Egat tashlab (oralatib) sug‘orishni ekin dalasi tuproqlarining 
xususiyatlariga qarab, birinchi navbatda:
•
yengil va o‘rtacha og‘irlikdagi tuproqlarda suv isrofini 
kamaytirish va tuproq strukturasi buzilishining oldini olish 
uchun; 
•
barcha turdagi tuproqlarda birinchi va ikkinchi suv 
berishda (g‘o‘zalar gullashga kirguncha); 
•
suv sig‘imi yuqori va o‘tkazuvchanligi yaxshi bo‘lgan 
tuproqlarda hamda sizot suvlari chuchuk va sathi yer 
yuzasiga yaqin joylashgan hollarda; 
•
katta nishabli sug‘oriladigan maydonlarda doimiy qo‘llash 
tavsiya qilinadi.

167 
a) avvalgi sug‘orish
b) keyingi sug‘orish
3.3-rasm. Egat tashlab sug‘orishda egatlardan almashlab 
foydalanish
Egat tashlab (oralatib) sug‘orilayotgan ekin maydonini 
keyingi (navbatdagi) sug‘orishlarda avval suv qo‘yilmagan 
egatlardan foydalanish yaxshi samara beradi.
Bunda dala tuprog‘ining barcha qismlarini bir xilda 
namlanishiga, shuningdek, parvarishlanayotgan ekinning boshqa 
tomondagi ildizlarini ham rivojlanishiga hamda o‘simlikning 
oziqlanish maydonini kengayishiga imkon yaratiladi (3.3- rasm). 
Egat tashlab (oralatib) sug‘orishni tuproqlari yaxshi suv 
o‘tkazuvchan (qumdan boshqa), kam va o‘rtacha sho‘rlangan 
ekin maydonlarida qo‘llash tuproqning suv-tuz balanslarini 
samarali boshqarish imkoniyatlarini yaratadi.
Ekin dalasida egat tashlab (oralatib) sug‘orishni o‘tkazish 
uchun, avvalo, suv beriladigan egatlar suv oqishi uchun tayyorlab 
chiqiladi. Buning uchun suv tarqatuvchi o‘q ariqning egatga suv 
beradigan nuqtalari plyonka, chim yoki sifonlar bilan jihozlab 
chiqiladi.
Suv o‘qariqqa yuborilgandan keyin, uni sug‘oriladigan 
egatlarga bexato taqsimlanayotganligi (oqib kirayotganligi) tek-
shirib chiqiladi. Nosoz joylar to‘g‘rilab chiqiladi. Suv belgilangan 

168 
egatlarga to‘liq taqsimlab bo‘lingandan so‘ng, vaqti-vaqti bilan 
uning to‘g‘ri oqayotganligi kuzatib turiladi.
Egat tashlab (oralatib) sug‘oriladigan dalaning uzunligi 100 
metrgacha bo‘lgan o‘lchamda belgilanadi. Bu ishni samarali 
tashkil qilish va suvdan samarali foydalanishga zamin yaratadi.
Egat tashlab (oralatib) sug‘orilayotgan ekin dalasini 
navbatdagi sug‘orishda suvni avval sug‘orilgan egatlardan emas, 
balki ularning yonidagi avval quruq qoldirilgan egatlardan 
oqizilsa, tuproq namligini butun dala bo‘ylab bir xilda bo‘lishini 
ta’minlash imkoniyatlari oshiriladi.
Egat tashlab (oralatib) sug‘oriladigan ekin dalasida 
tarqatuvchi o‘q ariq o‘rniga ko‘chma egiluvchan quvurlardan 
foydalanish ariqlarni sug‘orishga tayyorlash uchun sarflanadigan 
qo‘l mehnatini kamaytirish imkoniyatlari yaratiladi.
Egat tashlab (oralatib) sug‘orilgan ekin dalasida mavsum 
davomida sug‘orishga ishlatiladigan suvning 20-25%gacha qismi 
tejaladi.
Bundan tashqari, tuproqda suv-havo rejimini maqbul daraja-
da bo‘lishi ta’minlanadi. Natijada ekinlar stressga uchramasdan 
yaxshi rivojlanishlari uchun maqbul sharoit yaratiladi. Bunday 
sharoitda 
parvarishlangan 
ekinning 
hosildorligi 
muqarrar 
ravishda ortadi.

Download 13,74 Mb.