• Predmetning kattaligi inson tomonidan boshqa o`lcham
  • O`lchash
  • Toshkent – 02 O‘qitish materiallar




    Download 9,12 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet11/105
    Sana05.09.2024
    Hajmi9,12 Mb.
    #270299
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   105
    Bog'liq
    Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish fanidan Ismoilova Nargiza Turs nnngSVL

    Kattalik 
    tushunchasi – bu ham uzunlik, hajm, tezlik, og`irlik, 
    soni va sh.k. lardir. Ayni vaqtda biz miqdor tushunchasini tor ma`noda 
    tushunib, uni faqatgina predmetlarning o`lchamini tushuntirish uchun 
    ishlatamiz. 
    Predmet kattaligi 
    – bu uning alohida qismlarining uzunligini 
    ta`kidlovchi va bir xil bo`lganlarining orasidagi o`rnini belgilovchi nisbiy 
    xarakteristikasidir. Kattalik predmetning turli analizatorlar tomonidan idroq 
    qilinuvchi xossasidir: ko`rish, teri-tuyish va harakat sezgilari orqali. Bunda 
    predmetning kattaligi bir vaqtning o`zida bir nechta analizatorlar tomonidan 
    ham idrok qilinishi mumkin: ko`rish-harakatli, teri tuyish-harakatli sezgilar va 
    sh.k. 
    Predmetning 
    kattaligi 
    inson 
    tomonidan 
    boshqa 
    o`lcham
     
    bilan 
    solishtirilgandagina aniqlaniladi. O`lcham 
    kattalik 
    etaloni 
    bo`lib 
    hisoblanadi. 
    Predmetlar orasidagi bizning tasavvurlarimiz 
    kattalik etalonlari sifatida xizmat qiladi. 
    Predmetlarning boshqalari orasidagi o`rniga 
    ishora qiladi (katta, kichik, baland, uzun, 
    qisqa, qalin, ingichka va b.). 
    Ob`ektlarning o`zaro bir biri bilan kattaligi bo`yicha bevosita 
    solishtirilishini o`z ichiga olgan 
    predmetliharakatlar, 
    shuningdek o`lchash 
    faoliyati 
    yordamida bevosita 
    qiyoslash 
    kattalikning oldindan 
    ajratilishi, u haqidagi elementar tasavvurlarning yuzaga kelishiga imkon beradi (ustiga, yoniga qo`yib 
    ko`rish,yoniga taqab qo`yish). 
    O`lchash 
    – matematik faoliyatning turlaridan biridir; 
    uning yordamida uzluksiz kattalik belgilanadi: massasi, hajmi, uzunligi. 
    O`lchashga o`rgatishdagi asosiy holat – bu maktabgacha yoshdagi bolalarni 
    o`lcham
     
    bilan tanishtirishdir. O`lchamning MTTdagi ta`lim dasturiga 


    27 
    kiritilishi ikkita maqsadning hal etilishiga imkon beradi: bolalarni o`lcham 
    bilan tanishtirish va predmetlarni kattaligi bo`yicha solishtirishga, o`lchashga 
    o`rgatish, shuningdek bolalarga o`lcham, kattaligi va natijasi bo`lgan 
    o`lchashlar miqdori orasidagi aloqadorlikni ko`rsatish. 
    Bu maktabgacha yoshdagi bolalarni funksiya
     
    – matematikadagi asosiy 
    tushunchani tushunishiga olib keladi. Kattalik, o`lcham va o`lchash natijasida 
    orasidagi funksiyalar (aloqadorlik)larni tushunish bolaning taxliliy-sintez 
    faoliyati 
    rivojlanishiga 
    yordam 
    beradi. 
    Maktabgacha 
    yoshdagilarni 
    predmetning kattaligi bilan tanishtirishga asoslanuvchi sensor idrok ularda 
    tafakkurning rivojlanishi bilan chambarchas bog`lanib ketadi. 
    Didaktika kattalik va shaklni – borliqdagi mustaqil kategoriyalar sifatida 
    ajratgan. Shaklni anglash darajasi birmuncha muhim hisoblanadi, chunki 
    kattalik, fazo va b. lar haqidagi tasavvurlarning shakllanishi shularga 
    asoslanadi. 

    Download 9,12 Mb.
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   105




    Download 9,12 Mb.
    Pdf ko'rish