|
Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali
|
| bet | 157/186 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 16,04 Mb. | | #250922 |
Bog'liq Himoyalangan yer sabzavotchiligi. 2021-2022 umukaOraliq mavsumda. Upyg‘ 1-15 avgustda sepiladi va 30 kunlik ko‘chatlar sentabr oyining I yarmida 80 + 80/2x50 sm sxemada 1 m2ga 2,5 ta o‘simlik eqiladi.
36- jadval
Pomidor navlarini ta’rifi
№
|
NAV BELGILARI
|
NAVLAR
|
|
|
|
1
|
Nav tarixi:
|
|
|
|
kelib chiqish joyi
|
|
|
|
rayonlashtirilgan yili
|
|
|
|
rayonlashtirilgan joyi
|
|
|
|
2.
|
Tupi:
|
|
|
|
Xili
|
|
|
|
katta-kichikligi
|
|
|
|
Barliligi
|
|
|
|
3.
|
Bargi:
|
|
|
|
turi
|
|
|
|
bo‘laklrining qirraligi
|
|
|
|
bo‘laklarining shakli bo‘laklarining soni
|
|
|
|
|
|
|
bo‘lakchalarining shakli
|
|
|
|
bo‘lakchalarning rangi
|
|
|
|
bo‘lakchalarining yuzasi
|
|
|
|
4.
|
Shingili:
|
|
|
|
|
tipi
|
|
|
|
|
mevalarning joylashishi
|
|
|
|
|
uzunligi (sm)
|
|
|
|
|
balandiligi (sm)
|
|
|
|
|
Mevasi:
|
|
|
|
|
balandligi (sm)
|
|
|
|
|
diametri (sm)
|
|
|
|
|
shaklining indeksi
|
|
|
|
|
shakli
|
|
|
|
|
rangi
|
|
|
|
|
o‘rtacha vazni (g)
|
|
|
|
|
yuzasi
|
|
|
|
|
xonaligi
|
|
|
|
|
mazasi
|
|
|
|
5
|
Vegetatsiya davri (kun)
|
|
|
|
Material va jihozlar: 1. Pomidorning 5-6 ta, qalampir va baqlajonning 3-4 ta navlarining yangi o‘simliklari va mevasi - 6-8 ta; 2. Pomidor, qalampir. Baqlajonning 3-4 ta navining gerbariy qilingan o‘simliklari, konservalangan mevasi va mulyajlari - 3-4 ta;
Bu navlar yuqori hosildorlikka ega, shu bilan birga ular kichik o‘lchamli (15-25 g) va buto‘nligicha iste’mol qlinishi mumkin bo‘lgani uchun tashqi bozorda yuqori baholanadi. Ularni terish va qadoqlash juda qulay (juda oson). O‘zbekistonda shingilli pomidorga mavqei yuqori restoranlarda talab ortib bormoqda. Niderlandiyaning Yenza Zaden firmasi O‘zbekistonga cherri tipidagi pomidor urug‘ini olib kelmoqda. Salomi, Sako‘ra, Nektar duragaylari shular jumlasidan. Ular rayonlashtirilmagan, ammo sinovdan o‘tmoqda.
Yetishtirilgan duragay mevasidan ajratib olingan urug‘ kuchli parchalanuvchan avlodni beradi, ular kelguvsi yili eqilganda, hajmi keskin kamayib ketishligini va mevalarini shakli va o‘lchami o‘zgarib bir tekis bo‘lmasligini esdan chiqarmaslik zarur. Shuning uchun yetishtirilayotgan duragaylardan urug‘ olish va ulardan foydalanish mumkin emas. Shu sabablarga ko‘ra, firma idishlarida qadoqlanmagan va begona shaxslardan urug‘larni olish mumkin emas.
Issiqxonalarda yetishtirishning umumiy usullari
Issiqxonalarda pomidor o‘stirish inshootlarni tayyorlashdan boshlanadi. Tayyorgarlik ishlarini o‘tkazish: inshoot konstruksiyasini va inventarlarini zararsizlantirish, oziqa aralashmasini tayyorlash, ularga o‘g‘itlar qo‘shish, tuproq-ni tayyorlashlarni o‘z ichiga oladi, bular ushbu darslikning 6-bo‘limida batafsil ta’riflangan.
Darslikning ushbu bo‘limida pomidorni ishlab chiqarishda, uni faqat yetish-tirish va hosilni yig‘ishtirish davrida qo‘llaniladigan usullar ko‘rib chiqiladi.
Ekish muddatlari va usullari. Pomidor O‘zbekistonda qishki issiqxona-larning barcha aylanishlarida yetishtiriladi. Issiqxonalarga pomidor ko‘chati kuzgi-qishki aylanishda avgust oyida eqiladi, birinchi hosil noyabrning o‘rta-larida terilib, yanvar boshlarigacha o‘stiriladi. O‘tuvchan aylanish mavsumi uchun ko‘chat sentabrda eqiladi, ayrim issiqxona soxibkorlari esa oktabrda ekadi. Birinchi hosili eqilishi muddatiga ko‘ra dekabr va yanvarda terila boshlanib, ekin iyun oxirigacha o‘satiriladi.
Yuqori sifatli ko‘chat tayyorlash uchun kerakli mikroiqlim sharoitini yaratib berish va yosh nihollarni parvarishlashga barcha imkoniyatlari bo‘lgan issiqxonani ajratish maqsadga muvofiqdir. Ko‘chatlar 888 sm dan 141414 sm gacha o‘lchamli tuvakchalar yoki oziqali kubiklarda yetishtiriladi.
Pomidor bahorgi isitilmaydigan plyonkali issiqxonalarda bahorgi-yozgi aylanishida yetishtiriladi. Bahorgi issiqxonalarga mart oyida ko‘chat eqiladi va u iyun oyi oxirigacha yetishtiriladi. Bu aylanishda jadal hosil beradigan ertapishar determinant navlardan foydalaniladi.
Ko‘chat bahorgi plyonkali issiqxonaga ekish uchun qishki issiqxonalarda yetishtiriladi. Urug‘ yanvar oyi boshlarida sepiladi. Ko‘chat 60 kun mobaynida yetishtiriladi. Ko‘chatlar o‘lchami 101010 sm bo‘lgan go‘ng – chirindili kubiklarga pikirovka qilinib yetishtiriladi. Plyonkali issiqxonalarga ko‘chatlarni tayyorlash usuli, xuddi qishki issiqxonalarga tayyorlashga o‘xshash, ammo ular ekish oldidan chiniqtirilishi zarur.
69-расм. Помидор ўсимлигини лентасимон усулда жойлаштириш
Pomidor o‘simligi barcha aylanishlarda ikki qatorli lentasimon usulda joylashtiriladi (80-rasm). Seksiyasining kengligi 6,4 m bo‘lgan blokli issiq-xonalarda, 4 ta lenta joylashtiriladi. Lentadagi lentachalar (qatorlar) orasi 60 sm, lentalar oraligi esa 100 sm bo‘ladi. Seksiyaga jami 8 qator joylashtiriladi. Angar issiqxonalarda lentadagi qatorlar orasi 60 sm gacha, lentachalar oralig‘i esa 90 sm gacha kengaytiriladi.
Qatordagi o‘simliklar orasidagi masofa ekish qalinligiga bog‘liq. O‘tuvchan mavsumda indeterminant nav va duragay-lar uchun o‘simliklarni ekish qalinligi – 2,1-2,7 o‘simlik/m2, qishki-bahorgi aylan-ishda – 2,8-3,2 o‘simlik/m2, bu birinchi holatdagi qalinlikda qatordagi o‘simlik-lar orasidagi masofa 45-60 sm, ikkinchi holatda esa – 40-45 sm teng demakdir.
Qishki-bahorgi va kuzgi-qishki aylanishlarda yarimdeterminant nav va duragaylar har 1 m2 yuzaga 3-4, determinantlarni esa – 4-5 tup hisobida, qatordagi o‘sim-liklar orasidagi masofani 30-40 sm va 25-30 sm qilib eqiladi.
Kichik hajmli oziqali materialda yetishtirilgan ko‘chatlarni issiqxonaga ekish oldidan yerga belgi ko‘yiladi va u yerga konteyner yoki mineral paxtali matalar (plitalar) joylashtiriladi, tuproqli issiqxonalarga ko‘chatni ekish oldidan esa yerga marker yordamida belgi qo‘yilib, tuvakchaning 3/4 uzunligiga teng chuqurchalar tayyorlanadi. Bo‘yiga o‘sib ketgan ko‘chatlarni ekishda tuvakcha uzunligidan 1,5-2 uzo‘nlikga ko‘p chuqurchalar tayyoralanadi. Tuproqli issiqxonalarda kuzgi-qishki va o‘tuvchan aylanishga ko‘chatlar eqilishidan oldin nam saqlash sug‘orishi o‘tkazilishi kerak. Ko‘chatlar o‘tqazilganidan keyin egat orqali sug‘or-iladi.
Qishki-bahorgi aylanishda ko‘chat eqilganidan so‘ng o‘simliklar 7-10 kun mobaynida sug‘orilmaydi. Bunda o‘simliklar bo‘yiga o‘smaydi va ularni ildiz tizimi yaxshi rivojlanadi.
Bog‘lash va shakl berish. Eqilgan ko‘chatlar tutib olganidan (ko‘chatlar eqilganidan 10-12 kundan) so‘ng tik bag‘azlarga (egatlar ustidan 2 m balandlikda tor-tilgan simdan osilib turgan kanopga) bog‘lab qo‘yiladi, sirtmoq (halqa) poya asosini siqib qo‘yishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. Kanop sim bag‘azlarga quyidagi: sir-g‘aluvchi sirtmoq (halqa), qimirlamaydi-gan va qattiq tugo‘n usullarining bilan bog‘lanadi.
Pomidor o‘simligiga bir poyali shakl berilib, bachkilari uzunligini 5-7 sm dan oshirmasdan olib tashlanadi (81-rasm). Har hafta o‘simlikning tepa qismi kanopga chirmashtirib turiladi.
Bachkilar 3 tipda bo‘ladi:
ikki shingil oralig‘idagi barglar qo‘ltig‘iga joylashgan, yuqori qo‘ltiqdagi-lari katta bo‘ladi, pastdagilarida – kichik bo‘ladi;
shingilli, kuchli o‘sishi bilan tavsiflanadigan, shingil uchidan rivojlanadigan;
|
| |
