Xizmat safaridan so’ng yuzaga kelishi mumkin bo’lgan

160 
xorijiy xizmat safarining mansab ko’tarilishiga salbiy va ijobiy ta’siri 
haqidagi misollar ko’p. Shaxsiy farqlardan tashqari kompaniyalar bo’yicha 
ham farqlar mavjud bo’lib, ular firmaning umumiy faoliyatida xorijiy 
biznesning roli, ichki va xalqaro faoliyatning qanchalik bog’langanligi, 
bosh firma va filiallar xodimlari o’rtasidagi aloqa kabi omillarga bog’liq 
bo’ladi. 
“General Motors” (GM) kompaniyasida xalqaro mehnat tajribasi 
mansab bo’yicha siljishga qanday ta’sir qilishini quyidagilardan ko’rish 
mumkin. GM kompaniyasining atigi uchta yuqori boshqaruvchisi 
AQShdan tashqaridagi korxonalarda uzoq muddatli xizmat safarida 
bo’lgan. Boshqaruv xodimlarining 83% hech qanday xalqaro mehnat 
tajribasiga ega bo’lmagan holda xizmat zinasidan ko’tarilishi esa bu 
tajribaning mansab bo’yicha siljishga ta’sir yetmasligidan dalolat beradi. 
Shunga qaramasdan bu holat GM xorijda muvaffaqiyatga erishishiga 
to’sqinlik qilmadi. Bu korporatsiya AQShning eng katta eksportchilaridan 
biri bo’lib, uning mahsulotlari xorijda, ayniqsa Buyuk Britaniyada va 
Germaniyada yetarli darajada raqobatbardosh. Uning ichki ishlab 
chiqarishni diversifikatsiyalashga qaratilgan tashkiliy va kadrlar siyosati 
umumkorporativ strategiyaga to’laligicha mos keladi. Shunday bo’lsada, 
1989 yilda GM har yili o’rtacha mavqedagi amerikalik menejerlarni 3-12 
oylik muddatga xorijga jo’natish to’g’risida qaror qabul qildi. 1990 yilda 
esa bu muddat 20 oygacha yetdi. Lekin juda kam menejerlar xorijiy 
mehnat tajribasiga ega ekanligidan qat’iy nazar yirik kompaniyalar 
boshqaruv zinasida yuqori pog’onaga chiqadilar. 
Chet elda o’z bo’limlariga ega bo’lgan kompaniyalar faoliyati xorijiy 
filiallarda ishlaydigan va o’z ish faoliyatining katta qismini chet elda 
o’tkazadigan xalqaro toifadagi menejerlarning malakasiga yuqori bog’liq 
bo’ladi. Ular odatda bosh kompaniyada yuqori boshqaruv mansabiga ega 
bo’lmaydilar, lekin ko’pchilik hollarda ulardan ko’proq mas’uliyat va ish 
xaqiga ega bo’ladilar.
Boshqa kompaniyalarda esa kompaniya rahbariyatining kafilligiga 
qaramasdan chet elga ishchilarni xizmat safariga jo’natish yuqori 
qaltislikka ega. Ushbu muammolarga xolisona baho berib “Ford” 
kompaniyasining vise-prezidentlaridan biri shunday degan edi: “Ford” 
kompaniyasining ko’pgina xodimlari uchun (boshqaruvning o’rta va undan 
yuqori pog’onasida) chet elga ishga yuborish ularning ish faoliyati uchun 
salbiy oqibatlarga olib keladi”. Bu holatga ikki narsa sabab bo’lishi 
mumkin. Birinchidan, xizmat safaridan qaytgan xodimning firma
bo’limlarida yaxshi lavozimda ishlashi haqida hech kim qayg’urmaydi. U 

161 
chet elda ishlayotganida uning o’rni bo’sh qolmaydi va u qaytganidan 
so’ng uning o’rnini egallagan xodimni ishdan bo’shatib bo’lmaydi. 
Ikkinchidan, u yuqori mansablarga ega bo’lish imkoniyatlari haqidagi 
ma’lumotlar bilan tanishtirib borilmaydi.
Chet eldagi filiallardan qaytgan xodimlarning ish faoliyati bilan 
bog’liq bo’lgan muammolar yuzaga kelganida, shu xodimlarni chet elda 
ishlashga undaganlar uchun qo’shimcha qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. 
Ba’zi kompaniyalar xodimlarning ish faoliyati uchun havf-xatar 
mavjudligini tan oladi va xodimning chet elga ishga ketishini juda yuqori 
moddiy rag’batlantirishga tayyor. Bu muammoni yechish uchun ko’pgina 
kompaniyalar xodim ish faoliyatini rejalashtirayotganda chet elga xizmat 
safarlarini oldindan ko’rib chiqishadi va bosh kompaniyada xodimning 
huquqlarini himoya qiladigan rahbarlar (kuratorlar) muassasasini tashkil 
qiladilar. Ba’zi firmalar xodim xizmat safaridan qaytganda avvalgi 
lavozimidan past bo’lmagan ishga ega bo’lishi haqida yozma kafolat ham 
(“Dou Kemikl” kompaniyasi) berishadi. Chet elda ishga tayinlanmagan 
xodimlarga kelajakda qanday lavozimga ega bo’lishlari haqida 
kompaniyalar kafolat bermaydilar. 
Bosh kompaniyaga ishga jo’natiladigan mahalliy kadrlar boshqa 
muammoga duch kelishadi. Agar bu xodimning filialdagi lavozimini 
ko’tarish deb qaralsa, u holda bosh ofisga ishga o’tish doimiy bo’lishi ham 
mumkin.

Download 1,44 Mb.