larining qiymati bilan belgilanadi. Detallami mustahkamlikka hisoblash
asoslari «M ateriallar qarshiligi» kursida o‘rganiladi.
Detallami mustahkamligini ishchi yuzalarini termik qayta ishlash,
kuchlanishlarni to ‘planish
holatini kamaytirish, ratsional forma tanlash
yoMlari bilan oshirish mumkin.
B ikrlik detallarning ishlash jarayonida tashqi kuchlar ta’sirida elastik
deformatsiyasi ruxsat etilgan qiymatdan oshmasligi uchun bikrligi
ta’minlangan b o‘lishi kerak. Masalan, vallaming bikrligi ta’minlangan
bo‘lsa, ularga o ‘rnatilgan podshipniklar, tishli g‘ildirak, muftalami
yaxshi ishlashiga sharoit tug‘dirilgan bo‘ladi.
Bikrlikni ruxsat etilgan
qiymatlarini elastik nazariyasi asosida aniqlash mumkin.
Yeyilishga chidam lilik: Material laming yeyilishga qarshilik ko'rsata
olish xususiyati, yeyilishga chidamlilik deb ataladi. Yeyilish bu
detallarning o 'zaro ishqalanishi tufayli sodir bo'lib, o‘z oMchamlarini
asta sekin o ‘zgarishidir.
Detallarning yeyilishga chidamliligi, materiallarning
fizika-mexanika
xususiyatlari, term ik qayta ishlanishi, aniqlik darajasi, ishqalanayotgan
ishchi yuzalar o ‘rtasidagi bosim, sirpanish tezligi,
ishqalanish rejimi,
ishlash sharoitlariga bog‘liq bo'ladi.
Detallarning yeyilishi natijasida o‘zaro ishqalanuvchi yuzalar
o‘rtasidagi bo‘shliq oshadi, natijada ish jarayonida shovqin chiqishiga,
qo‘shimcha dinam ik kuchlaming hosil bo‘lishiga hamda detallarning
tezda ishdan chiqishiga sabab bo'ladi. Shuningdek,
detallan yeyilgan
mashinalarda tayyorlangan mahsulotlaming oMchamlari aniq chiqmaydi.
Ishchi yuzalariga tashqi muhitdan abraziv zarrachalar kirmasligi
uchun yaxshi zichlagichlar ishlatilishi, ishchi yuzalami termik qayta
ishlash, yuzalar o'rtasidagi bosimni bir tekisda taqsimlanishini
ta’minlash, suyuqlikdagi ishqalanish rejasini ta’minlash
yoMlari bilan
detallarning yeyilishini kamaytirishi mumkin.
Detallarning yeyilishiga chidamliligini hisoblash solishtirma bosim
[Issiqlikka chidam lilik detallarning berilgan muddati davomida
ruxsat etilgan issiqlikda ishlay olish xususiyati issiqlikka chidamlilik deb
ataladi. Detallar o'zaro bir-biriga ishqalanishi natijasida qiziydi, bu
qizish natijasida detallarning mustahkamligi pasayadi, moylami moylash
xususiyati kamayadi, natijada o‘zaro ishqalanuvchi detallarning yeyilishi
ortadi. Bunday holat yuz bermasligi uchun,
ishqalanuvchi yuzalaming
qizishi me’yoridan oshmasligi kerak, ya’ni
Q shart bajarilishi lozim.
Bunda Q - ishqalanuvchi yuzalarda ishlash jarayonida hosil bo‘lgan
issiqlik miqdori, kkal;
Qi - mashinadan tashqariga tarqaluvchi issiqlik
miqdori, kkal.
Mashinalaming qizishi aniqlanib me’yoridan oshib ketmasligi uchun
mahsus sovutgichlar ishlatiladi yoki mashinaga konstruktiv o‘zgarishlar
kiritiladi.
