Aliflar. Lak-bo‘yoqlar tayyorlashda asosan tabiiy va aralashtirilgan (sun’iy) aliflar ishlatiladi.
Tabiiy aliflarning qotishi kolloid kimyoviy jarayon bo‘lib, u havodagi
kislorod bilan oksidlanish
natijasidir.
Tabiiy alif zig‘ir, kanop, kungaboqar va boshqa o‘simlik moylaridan tayyorlanadi. Buning uchun o‘simlik
moyiga maxsus aralashma (sikkativlar) qo‘shilib, u 200°C gacha qizdiriladi. Zig‘ir va kanopdan olinadigan alif
qurilishda yuqori sifatli ashyo hisoblanadi. Shuning uchun ular o‘ta muxim inshootlardagina ishlatiladi.
Tabiiy alifning kamchiligi uning sekin qurishi, sun’iy aliflardan qimmatroq turishidir. Tabiiy alif o‘rniga
quyuq-suyuqligi va parda hosil qilish xossalari unga yaqin bo‘lgan sun’iy va yarim sun’iy
aliflarni ishlatish
mumkin.
Yarim sun’iy alif tayyorlash uchun o‘simlik moyi maxsus ishlanib, quyuq
yopishqoq modda holatiga
keltiriladi, keyin unga teng miqdorda (ya’ni 50%) erituvchi qo‘shiladi. Erituvchi suyuqlik sifatida skipidar,
uayt-spirt yoki solventnaft (benzol) ishlatish mumkin. Yarim sun’iy alifning tez
qurishiga sabab tarkibidagi
erituvchining uchib ketishi hamda moyning havodagi kislorod bilan oksidlanishidir.
Qurilishda eng ko‘p tarqalgan yarim sun’iy aliflardan biri oksol aralashmasidir. Oksol aralashmali alif
olish uchun zig‘ir yoki kanop moyiga kungaboqar moyi aralashtiriladi, keyin unga sikkativ qo‘shib, issiq havo
bilan qaynatiladi, hosil bo‘lgan quyuq yopishqoq moyni uaytspirt yoki solventnaft bilan suyultiriladi. Oksol
aralashma quyuq bo‘yoqlarni suyultirish va binoning faqat ichki yuzalarini moylash uchun ishlatiladi.
Sun’iy (surrogatli)
aliflar neft mahsulotlaridan, masalan, neftenol va karbonol aliflar yoki kanifol va
shunga o‘xshash organik moddalardan ishlanadi. Aliflar qurilishda quyuq moyli bo‘yoqlarni
suyultirishda,
temir konstruksiyalarni dastlabki moylashda, tunukalarni va deraza panjaralarini va boshqa ko‘p
qurilish
buyumlarini aliflashda, shpaklyovkalar tayyorlashda ishlatiladi. Surrogatli aliflar
binoning ichki yuzalari va
ikkinchi darajali inshootlar uchungina ishlatiladi.
