|
F. B. Karimova Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan chop etildiBog'liq Alifbe o\'zbek metodikaO‘QUV-METODIK
QO‘LLANMA
10
2) savodga o‘rgatishning barcha bosqichlarida nutq bo‘laklarini birlashtirish,
uyg‘unlashtirish, tarkiblash yoki aksincha, yaxlit nutqni bo‘laklarga ajratish-tahlil
qilishga oid aqliy jarayonlar amalga oshiriladi. Shuning uchun ham bu metod (ajratish-
qo‘shish) tahlil-tarkib usuli deb ataladi. Savodga o‘rgatishning barcha bosqichlarida
(alifbega tayyorgarlik davri, alifbe davri, alifbedan keyingi davrlarda) tahlil-tarkib
amallaridan unumli foydalanib boriladi;
3) alifbe davrida o‘quv materiallarini tanlash va joylashtirishda o‘quvchining fikrlash
darajasi, yoshi va imkoniyatlarini hisobga olgan holda, nutq tovushlarining xususiyatlari
nazarda tutiladi. Bu tamoyil tovush va harflarni o‘rganish tartibiga, o‘qish uchun so‘z
tanlashga, matn tanlashga, matnlar hajmiga bevosita taalluqlidir;
4) alifbe davrida o‘qish va yozishga o‘rgatishning uyg‘unlikda, baravar olib borilishi
tahlil-tarkib tovush usulining eng asosiy xususiyatlaridan biri bo‘lib hisoblanadi.
Tahlil-tarkibning savodga o‘rgatish davridagi bosqichlari
Tahlil:
1) matndan gapni ajratib olish;
2) gapni so‘zlarga bo‘lish, birorta so‘zni tanlash;
3) so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish;
4) bo‘g‘indan tovushni ajratish, uning bosma va yozma shaklini ko‘rsatish hamda
o‘rgatish.
Tarkib:
1) kesma harfdan bo‘g‘in va so‘z tuzish;
2) tuzilgan so‘zni bo‘g‘inlab o‘qish;
3) bir necha so‘zlarni o‘qish;
4) yaxlit gapni o‘qish;
5) yaxlit matnni o‘qish.
Bolalarni savodga o‘rgatishda tahlil-tarkib qilishga undovchi mantiqiy topshiriqlardan
foydalanib, o‘quvchilarda fikr rivojlantiriladi. Fikrlash jarayonida o‘quvchilar tafakkur
yuritish orqali qator mantiqiy amallarni bajaradilar. Ya’ni so‘zning tovush tarkibini, so‘z
tarkibidagi bo‘g‘inlarni, bo‘g‘inlarning ochiq yoki yopiqligini tahlil qiladilar. O‘quvchilar
so‘zlarni, ularning elementar belgilariga asoslangan holda yaxlit, ajralmaydigan
bo‘laklarga ajratadilar. Tahlil o‘quvchilardagi mavjud ko‘nikmalarga, so‘zning tovush tarkibi
orasidagi elementlarning assotsiativ (o‘zaro bog‘lanishli) aloqalarini anglash tajribasiga
asoslangan holda amalga oshiriladi. Tarkib (qismlarga ajratish) esa, yuqorida ta’kidlab
@edurtm_uz
|
| |
