FOYDALANILGAN
112
ADABIYOTLAR................................................
4
KIRISH
Har qanday davlat siyosatining insonparvar tamoyillarga asoslanishi, jamiyatda
aholining nogiron va ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamiga yaratilgan shart-sharoitlar,
ulaming erkin, farovon yashashi uchun kerak boigan barcha sohadagi qo'llab-
kuvvatlanishlari bilan belgilanadi. 0 ‘zbekiston taraqqiyotining besh tamoyilidan
birining kuchli ijtimoiy siyosat cifatida belgilanishi, mamlakatimizda u yoki bu
nogironlikka mansub, ijtimoiy qo'llab-quvvatlanishga ehtiyojmand shaxslarga
bo'lgan kengqamrovli, tegishli kompleks yondashuvlaming maqsadli amalga
oshirilishi orqali ular hayotini farovonlashtirib borilishi maqsadi sari qadam
tashlanayotganining yorqin dalilidir.
Eshitishda nuqsoni bo'lgan bolalaming ta’lim olish jarayonini isloh qilib
borish, rivojlanish darajasidan qat’iy nazar, har bir davlat va jamiyat oldida
turgan
masaladir. Eshitishda nuqsoni bo'lgan bolalar va o'smirlaming ijtimoiy
hayotda munosib tarzda o 'z o'm ini topishi, shuningdek, ushbu jarayonda bevosita
ishtirok etishi uchun ta’limni to'laqonli o'zlashtirishi hamda uning zamirida
muayyan kasb-hunami egallay olish lozim. Oddiy sharoitlarda, umumiy ta’lim
tizimida kamol topgan tibbiy jihatdan “nogironlik” mavqeiga ega o'quvchilar olgan
ta’limining darajasi ulaming ijtimoiy reabilitatsiyasi, moslashuvi hamda jamiyat
hayotiga samarali uyg'unlashuvining muvaffaqiyatiga bevosita ta’sir ko'rsatadi.
Bunday umumiy tarzdagi tizim sharoitida bilimlami egallagan, ijtimoiy hayotda
yashash uchun zaruriy sanalgan ko'nikmalar va kasb-hunami egallagan har kanday
nogironligi bo'lgan shaxs o'zgarishlar jarayoniga tez va qulay moslashib, shaxsiy va
oilasining hayotini farovonlashtirishi orqali mamlakat aholisi turmush darajasining
yuqorilashuvini ta’minlaydi. Shu jihat bilan bog'liq holda ta’lim muassasalarining
bugungi vazifasi Eshitishda nuqsoni bo'lga no'quvchilami o 'z oilasi, mahallasida
o'sib kamol topishiga qulay sharoit yaratib berish orqali zamonaviy bilimlar, hayotga
to'siqlarsiz uyg'unlashib ketishining omili sanalgan ijtimoiy malakalar bilan
qurollantirish, mustaqil ravishda faoliyat ko'rsata olishga o'rgatishdan iborat etib
belgilanmoqda. Istiqlol davriga qadar nogiron bolalar ta’Iim-tarbiyasi yopiq mavzu
hisoblanib,
ular
asosan
“o'qitiladigan”
va
“o‘qitilmaydigan”lar
toifasiga
tabaqalashtirilar edi. Hozirgi kunda maxsus ta’lim tizimiga “anomal”, “nuqsonli”,
“kar” kabi
atamalar o'rniga “nogironligi bo'lgan”, "alohida e’tiborga muhtoj”,
"eshitishda
muammosi bo'lgan” , "rivojlanishida chetga chiqishlari mavjud”
atamalari kirib keldi. Bu hoi bunday bolalaming reabilitatsiya, korreksiya, ijtimoiy
hayotga
moslashuvi
hamda
integratsiyalashuvlari
masalalariga
bo'lgan
munosabatlaming o'zgarishini yuzaga keltirdi. Bugungi kunda mamlakatimizda
eshitishda nuqsoni bo'lgan bolalar va o'smirlarga nisbatan g'am xo'rlik ko'rsatish,
ulaming huquqlarini ro'yobga chiqirish, ijtimoiy qo'llab-quwatlash, ta’Iim-tarbiya
jarayonini ulaming ehtiyoji va qobiliyatiga mos ravishda tashkil etish, jamiyatga
uyg'unlashtirishning samarali yo'l va usullarini joriy etish o 'ta dolzarb masalalardan
biri ekanligi tobora keng anglanmoqda. O'zbekiston Respublikasida eshitishda
nuqsoni bo'lgan bolalar va o'smirlaming ta’lim maz.munini takomillashtirish
masalalariga e ’tibor davlat tomonidan ortib bormoqda. Fikrimizning dalili sifatida
5
e ’tiborimizii 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 1 dekabrida qabul
qilingan “Nogironligi bo'lgan shaxslami davlat tomonidan qoilab-quvvatlash
tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-5270-sonli
farmoniga qaratsak,
ushbu
Farmonning
2017-2021
yillarda
O'zbekiston
Respublikajini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar
strategiyasida belgilangan vazifalarga muvofiq nogironligi bo'lgan shaxslami
qo'llab-quwatlashga yo'naltirilgan ishlarning samarali yechimlarini nazarda
tutayotganini kuzatamiz. Farmonda aholining ijtimoiy muhofazasini kuchaytirishga,
nogironligi bo'lgan shaxslar huquqlarini ro'yobga chiqirishga, ularni moddiy,
m a’naviy, ijtimoiy qo'llab-quvatlashga katta e’tibor berilgan bo'lib, unda nogironligi
bo'lgan shaxslar hayotining farovonlashishi uchun asos bo'luvchi “Nogironligi
bo'lgan shtxslar huquqlari” Qonunini ishlab chiqib, qabul qilish, har bir bolaning
sog'lig'ini iiklash va ularni reabilitatsiyalash maqsadida yordamchi tibbiy va texnik
vositalar lrilan ta’minlanishi, ta’lim muassasasi binosini nogironligi bo'lgan
o'quvchilar uchun moslashtirilishi, zaruriy moddiy-texnik negizni yaratish, malakali
kadrlar bilai ta’minlanishi, o'quv-metodik adabiyotlar yaratish, inklyuziv ta’limni
rivojlantirish, keng targ'ib qilish yo'nalishlarida talaygina ishlar amalga oshirilishi
belgilangarinini kuzatamiz.Co'nggi yillarda jahon hamjamiyati tomonidan tobora
keng e’tircf etilayotgan inklyuziv ta’lim har bir bolaning ta’lim turini tanlashida
erkinligi, oilada bo'lish huquqi, o 'z uyi hamda mahallasida kamol topishi, barcha
qatori teng ravishda bilim olishi kabilami ta’minlashga qaratilgan. Mazkur omillar
inklyuziv U’lim muammosini, nogironligi bo'lgan maxsus ta’lim-tarbiya jarayonini
o'rganish muhim ekanligini ko'rsatmoqda. Mazkur o'quv qo'llanma 4 bo'limdan
iborat boifc inklyuziv ta’limning ilmiy-nazariy asoslari,birinchi bo'lim nomlanib,
unda inklyiziv ta’limining nazariy va amaliy asoslari,inklyuziv ta’lim vazifalar va
maqsadi,inklyuziv ta’limga kiritishning asosiy tamoyillari kabi masalar yoritiladi.
Ikkinchi ba'lim Inklyuziv ta’limning huquqiy, me’yoriy asoslari nomlanib, unda
inklyuziv t*’lim siyosatining jahon miqyosida nazariy va amaliy jihatdan
qo'llab-
quwatianishi, inklyuziv ta’limning huquqiy-me’yoriy asoslari kabi masalar ochib
beriladi. Uchinchi bo'lim Inklyuziv ta’limni joriy etish xususiyatlari nomlanib, unda
O'zbekistoi Respublikasida inklyuziv ta’limni qo'llab quvvatlashnmg tashkiliy va
me’yoriy asoslari, inklyuziv ta’lim amaliyotida samaradorlikka erishish yo'l va
omillari kabi masalar tavsiflanadi. To'rtinchi bo'lim Inklyuziv ta’lim ishtirokchilari
va ulaming huquq hamda burchlari nomlanib, unda inklyuziv ta’lim ishtirokchilari:
ota-onalar, bolalar, pedagoglar jamoasi, hamkor tashkilotlar,
inklyuziv ta’lim
ishtirokchiliri ota-onalar va pedagoglar jamoasi xamkorligi ishlami rejalashtirish
kabi masalami qamrab oladi.
6
|
