Oliy va o‘rta ta’lim tizimida pedagogik – psixologik muammolarning zamonaviy yechimlari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
301
muommolarni tizimli ravishda hal qilinib borilayotganligidan dalolat bermoqda.
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Pedagogik ta`lim sohasini
yanada rivojlantirish chora-tadbirlari tog‘risida” qarori ijrosini ta’minlash,
shuningdek, pedagogik ta’lim sohasi uchun raqobatbardosh kadrlar tayyorlash,
ta’lim sifatini oshirish, sohaga ilg‘or talim texnologiyalarini joriy qilish,
zamonaviy bilim va pedagogik texnologiyalarni qo`llash ko‘nikmalariga ega
bo`lgan yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashning samarali tizimini yo‘lga
qo‘yish maqsadida takomillashtirishda ta`lim innovatsion doirasida pedagogika
sohasida bir qator ishlar amalga oshirilmoqda. Pedagogik ta`limning jamiyat
barqaror rivojlanishidagi yuqori ijtimoiy ahamiyati bilan bog‘liq zamonaviy
talablar, tizimdagi muommolar va ularni hal qilishda ta`lim, fan va ishlab
chiqarish bo‘g‘inlari o‘rtasidagi o‘zaro yakdillikning
yetishmasligi bugungi
kunda uzluksiz pedagogik ta’limni rivojlanish modeliga o‘tkazish zaruriyatini
taqozo etmoqda. Pedagogik ta’lim innovatsion klasteri muayyan geografik
hududning raqobatbardosh pedagog kadrlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish
maqsadida bir-biri bilan uzviy aloqadagi teng huquqli alohida ta`lim
sub’yektlarining,
texnologiyalarning
va
inson
resurslarining
integratsiyalashuvini kuchaytiruvchi mexanizm bo‘lib, u innovatsiya va
integratsiya jarayonlari bilan bog‘liq. A.A.Verblskiy, V.A.Tokyarevalar oliy
ta’lim mussasalarida tahsil olish talabalar uchun juda qiyin kechadi, chunki, bu
davrda shaxsning murakkab fazilatlari, xislatlari, sifatlari takomillashish
bosqichida bо‘ladi. Mazkur yosh davridagi ijtimoiy psixologik о‘sishning
xususiyatlaridan biri о‘qish faoliyatining ongli motivlari kuchayishidir.
Talabalarda axloqiy jarayonlarning о‘sishi sust amalga oshsada, lekin xulqining
eng muhim sifatlari –
mustaqillik, tashabbuskorlik, topqirlik, farosatlilik va
hakozolar takomillashib boradi. Shuningdek, ularda ijtimoiy holatlarga,
voqelikka, axloqiy qoidalarga qiziqish, ularni amalga oshirishga intilish toboro
kuchayadi. Mamlakatimiz psixologlarining tadqiqotlari
shaxs hayot tajriba
sinegallashda unda о‘zligini anglash vujudga kelishini kо`rsatadi. Shaxsning o‘z
hayot mazmunini anglashi, aniq kundalik turmush rejalarini tuzishi, kelajak
hayot yо‘lini belgilash shular jumlasidandir. Talaba o‘zining o‘quv faoliyati
Современные решения проблем системы высшего, среднего образования и их решения
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
302
davomida guruhlarning notanish sharoitlariga kо`nikib boradi, o‘zining haq –
huquqlari va majburiyatlarini bila boshlaydi, shaxslararo munosabatlarning
yangicha kо‘rinishini о‘rnatadi, turmushdagi ijtimoiy rollarni amalda shaxsan
sinab
kо‘rishga
intiladi.
Chunki
ular
turmushdagi
yutuqlar
va
muvaffaqiyatlarning ijtimoiy psixologik ildizlari nimadan ekanligi tо‘g‘risida
aniq tasavvurga ega bо`lmaydilar. Psixologiya fanlarida tо`plangan
materiallar
taxlilidan kо‘rinadiki, talaba 17-19 yoshda ham о‘z xulqi va bilim qobiliyatini
ongli boshqarish imkoniyatiga ega bо‘lmaydi.Shuning uchun ba`zi hollarda
uzoqni kо‘ra olmaslik, ehtiyotsizlik kabi hollar rо‘y beradi. Talabalik yillarida
yoshlarning hayoti va faoliyatida о`zini о‘zi kamolotga yetkazish jarayoni
muhim rol о‘ynaydi, lekin о‘zini boshqarishning tarkibiy qismlari ham alohida
ahamiyat kasb etadi. Talaba barkamol, aniq voqea, bilan taqqoslash orqali о‘zini
о‘zi boshqarishning tarkibiy qismlari amaliy ifodaga ega bо`ladi. Talabaning
nuqtai nazaricha, ideal ham muayyan mezon asosida yetarli darajada tekshirib
kо`rilmagan, shuning
uchun ular goho tasodifiy, g‘ayri tabiiy his etishni
muqarar, binobarin, shaxsining takomillashuvida bunday obyektiv qarama –
qarshiliklar , о‘qishga nisbatan salbiy munosabatni vujudga keltiradi. Jumladan,
о‘quv yili boshida talabada kо‘tarinki kayfiyat, oliy о‘quv yurtiga kirganidan
zavq – shavq tuyg‘usi kuzatilsa, ta`limning shart – sharoiti, mazmuni, mohiyati,
kun tartibi, muayyan qonun va qoidalar bilan yaqindan tanishish natijasida uning
ruhiyatida keskin tushkunlik rо‘y beradi. Yuqorida aytilgan ichki va tashki
vositalar, omillar ta’siri oqibatida uning ruhiy dunyosida umudsizlik,
ruhiy
parokandalik kayfiyati, ya’ni istiqbolga ishonchsizlik, ikkinchisi hadiksirash
kabi salbiy his tuyg‘ular namoyon bо`ladi. Oliy maktabda tarbiya ishlarini
rejalashtirishda, ta`lim jarayonida ruhiy parokandalik kayfiyati, ya’ni istiqbolga
ishonchsizlik, ikkinchisi hadiksirash kabi salbiy his tuyg‘ular namoyon bо`ladi.
Oliy maktabda tarbiya ishlarini rejalashtirishda, ta’lim jarayonida talabaga
о‘ziga xos munosabatda bо‘lish mazkur davrning muhim sharoitlaridan biridir.
Yuqorida aytilganlardan qat’iy nazar, yigit va qizlar oliy о‘quv yurtiga qabul
qilish ularda о‘z
kuchlari, qobiliyatlari, aql zakovatlari, ichki imkoniyatlari va
irodalariga qat’iy ishonch bildiradi. Ana shu ishonch о‘z navbatida tо‘laqonli
Oliy va o‘rta ta’lim tizimida pedagogik – psixologik muammolarning zamonaviy yechimlari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
303
hayot va faoliyatni uyushtirishga umid his – tuyg‘usini vujudga keltiradi. Bunda
esa klaster tizimi orqali oila-oliy o‘quv yurti-umumta`lim maktabi hamkorligini
joriy etish muhimligini, dolzarbligini ko‘rsatadi. Pedagogik innovatsion klaster
tizimi orqali talaba shaxsini shakllantirish orqali biz nimaga erishamiz?- degan
savolga quyidagicha javob berib umumiy xulosaga kelamiz. Oila hamda ta`lim
muassasasi o‘rtasida hamkorlik o‘rnatiladi. Talabaning shaxs sifatida
shakllanishning tizimli mexanizmi yaratiladi
Talabaning kelajakda o‘z sohasidagi yetuk mutaxassis bo‘lib yetishishiga
zamin yaratiladi - Talaba maktabdagi faoliyatiga ko‘nikma hosil qiladi.
