• 3. Maxsus cho„yanlar.
    		•

    Metallurgiya




    Download 3,39 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet118/158
    Sana11.12.2023
    Hajmi3,39 Mb.
    #115552
    1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   158
    Bog'liq
    pdf (2)

    2. Quyma cho„yanlar. Bu cho‗yanlarda uglerodning ko‗p qismi erkin holda, 
    ya'ni grafit tarzida bo‗ladi. Bu cho‗yanlarni siniq yuzalari kulrang tusda bo‗lganligi 
    uchun kulrang cho‗yanlar deb ham ataladi. Ularning oquvchanligining yuqoriligi 
    qotganda hajmining kam kirishishi, suyuqlanish haroratining nisbatan pastligi, 
    oson kesib ishlanishi boshqa cho‗yanlarga nisbatan afzalligidir. Shuning uchun 
    ham bu cho‗yanlardan turli murakkab shaklli quymalar olishda keng foydalaniladi. 
    Ular ko‗pincha, quymakorlik cho‗yanlari deb ham ataladi. Domna pechlarida 
    olinayotgan cho‗yanlarning 10 - 12% ni cho‗yanlar tashkil qiladi.
    Quymakorlik cho‗yanlarining GOST 4832 - 80 ga ko‗ra LK1 - LK7 markali 
    bo‗ladi. Ular tarkibidagi oltingugurt miqdoriga ko‗ra besh kategoriyaga, fosfor 
    miqdoriga ko‗ra A, B, V, G va D sinflarga va marganes miqdoriga ko‗ra uch 
    guruhga ajratiladi.
    3. Maxsus cho„yanlar. Bu cho‗yanlar tarkibida doimiy mavjud 
    elementlardan Si, Mn ning miqdori odatdagi cho‗yanlarga, ferromarganeslarga 
    ajratiladi. Yaltiroq cho‗yanlarning siniq yuzalari oynadek yaltirab turganligi uchun 
    ular yaltiroq cho‗yanlar deyiladi. Bu cho‗yanlarning tarkibida 10 - 25% Mn va 2% 
    Si bo‗ladi. Ularning 3CH1, 3CH2, 3CH3 markalari bor. 
    Ferromarganeslar tarkibida 70 - 75% Mn va 2,5% gacha Si bo‗ladi.
    Ferrosilitsiylar tarkibida kremniy 19 - 92% bo‗lib, qolgan qismi Al, Mn, Cr, 
    C, S, P dan iborat. Maxsus cho‗yanlar olinayotgan cho‗yanlarning 1 - 2% nigina 
    tashkil etadi. Maxsus cho‗yanlardan po‗latlar olishda, temir oksidlaridan temirni 
    qaytarishda qaytaruvchilar yoki legirlovchi elementlar sifatida foydalaniladi. 
    Cho‗yanlarning yuqorida qayd etilgan asosiy xillaridan tashqari legirlangan 
    cho‗yanlar deb ataladigan maxsus xossali xili ham bo‗ladi. Bunday cho‗yanlar 
    tarkibiga doimiy mavjud elementlar (C, Si, Mn, P va S) dan tashqari ma'lum 
    miqdorda legirlovchi elementlar (Cr, Ni, Cu, W, Ti, Mo) kiritiladi. Natijada 
    mexanik xossalari, korroziya bardoshligi yaxshilanadi. GOST 1585 - 79 ga ko‗ra 
    bu xil cho‗yanlarga CHX9N5,CHX18D3, ACHC -1, ACHV - 1 markali 
    antifriksion cho‗yanlar misol bo‗ladi. 

    193 
    Shuni qayd etish kerakki, cho‗yanlarning asosiy strukturasidan tashqari 
    tarkibidagi grafitning qanday shaklda bo‗lishiga qarab ular juda puxta va 
    bog‗lanuvchan cho‗yanlarga ham ajratiladi. Juda puxta cho‗yanlarni kulrang 
    cho‗yanlardan olish uchun suyuq holatdagi cho‗yanga bir oz miqdorda Mg, Se 
    yoki boshqa elementlar qo‗shiladi. 
    Bog‗lanuvchan cho‗yanlar olish uchun esa oq cho‗yan quymalari maxsus 
    rejimda yumshatiladi. 

    Download 3,39 Mb.
    1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   158




    Download 3,39 Mb.
    Pdf ko'rish