III bob bo’yicha xulosa
Xul a i a u i ayti mum i i x ala am i i a ta qi
ma ala uyg u ligi agi m liya iy e u la a f y ala ga l a z
fa liyatla i i m liyala ti i la i p q maq a ga mu fiq la e i. Bu i g
ati a i a x ala i la iqa i u um ligi i g i iga a z m liya iy
lati i a qa ligi i ta mi la ga e i i lari mumkin.
2008 yil 28 ya agi «Iqti iy t i g eal e t i x ala i i q lla -
qu atla , ula i a qa i la i i ta mi la a e p t al iyati i i i
57
chora-ta i la i
a tu i t g i i a» Farmonda davlat byudjetidan 491
mlrd. m a tiq ma lag la i i ti at a la i u ta amg a mala i i a e it
e u la i i payti i ga y alti i qali banklar tomonidan eksport qiluvchi
x ala ga, ayla ma ma lag la i i t l i i u u imtiy zli kreditlar ajratish
belgilab berilgan.
- Re pu li amiz a la i t m i a atilga y am max ul t e p t
ila iga x ala i g a a i la i i ta mi la a muxim l y a i.
- Mah ul t e p t ila iga x ala i lla - u atla yi a
ilga a-tadbirlar natijasida ula i g a a i la i i ta mi la ga, 2011
yilda eksport xajmini 2,4 foiz oshirishga erishdik.
- 2014 yilda soliq yukini yanada kamaytirish, jumladan, yuridik shaxslar
u u f y a lig i ta a i i 9 f iz a 8 f izga, i m iy ax la u u e g
kam soliq hajmini 8 foizdan 7,5 foizga tushirish iqtisodiyotimiz rivojida albatta
muhim ahamiyat kasb etdi.
- u ay liq ye gilli la i 130 millia m a tiq ma lag i te a a
u i x ala ixtiy i a q l i i , ula i g z ayla ma ma lag la i i payti ish,
ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va texnologik yangilash, shuningdek, aholi
a ma la i i 90 millia m a p q i i im i i e a i.
58
XULOSA
Korxonalar faoliyatida aylanma resurslar muhim ahamiyatga ega, bularsiz
hech bir korxona faoliyat ata olmaydi. Ularning mavjud li i har bir ishlab
chiqarish jarayoni uchun majburiy element hisoblanadi. Bugun bozor iqtisodiyoti
sari izchil borayotgan mamlakatimizda korxonalar moliyaviy barqarorligi uchun
ham aylanma resurslarning i nihoyatda muhim. Aylanma resurslarni
moliyalashtirish jarayonlarini takomillashtirib borish korxonalar moliyaviy
barqarorligini ta mi la bilan birga mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotiga
ham ijobiy ta i ata i.
Korxonaning moliyaviy ahvoli ko p jihatdan aylanma ma lag la a
foydalanish darajasi va tuzilmasiga g liq la i. Mazkur daraja mahsulotning
material ig imi, elektr ig imi, energiya ig imi, moddiy resurs xarajatlari va
undan foydalanish koeffitsienti kabi at i la i tavsiflaydi. Aylanma
ma lag la a foydalanish at i la i quyidagilardir: aylanish koefitsienti, bir
marta aylanish davomiyligi va yuklanish koefitsienti.
Bitiruv malakaviy ishining oldiga q yilga maqsadidan kelib chiqib
x a ayla ma ma lag la i i m liyala ti i ma ala i i g ziga x
xususiyatlari yi a quyidagi xulosalar qilindi va muayyan tavsiyalar berildi:
1. Korxonalar ishlab chiqarish faoliyatini tashkil etishda mehnat qurollari
(asosiy fondlar) va ishchi kuchidan tashqari, aylanma resursla ga am ega li i
zarur;
2. Ayla ma ma lag la i la iqa i a u i g uzlu izligi i
ta mi la i g m iy a i i la a i;
3. K x a i g z ayla ma ma lag la i i ta il qili ma ala i
quyidagilardan iborat:
1. Da tla x a i g ta il li aqti a a lla ga ma lag la i
( a lat x a i l a yu et ma ala i, q im a x a l a –
i e tit iya ma lag la i, xu u iy x a l a – tadbirkorning shaxsiy
ma lag la i) i iga li , ula z a i i x a i g u ta f i a t padi.
59
2. X ali yu iti a ay i a:
A) korxonaning olgan foydasi hisobiga;
B) aga x a i g lga f y a i eta li lma a, u l a a e iti
hisobiga;
C) ayla ma ma lag la i ta il qili i g ziga x ma ala i a i i
barqaror passivlardir;
4. K x a i g qa z ma lag la i e a a a a qa zi i iga y i a
xil kreditor qarzlar hisobiga tashkil topadi, ular asosan mavsumiy xususiyatga ega.
Kreditor qarzlariga quyidagilarni kiritish mumkin:
- m l et azi e u ila a pu at ila yi a qarzlar;
- yu et yi a qa zla ;
- a x ala ga qa zla ;
- uyushma korxonalariga qarzlar;
- yu et a ta qa i t l la yi a qa zla ;
- boshqa kreditor qarzlar.
5. Bala ma lum tla iga qa a , x a i g ayla ma ma lag la i qa ay
manbala i iga ta il etilga ligi ga ila i. Bu i ga i i g za u ligi
shundaki, korxonalarning moliyaviy barqarorligi kredit olishga layoqatliligini
a iqla a zli a qa z ma lag la i ma ala i ila qay a a a a (qa ay
i at a) ta mi la ga li at i i mu im a amiyatga ega;
6. Ayla ma e u la i g i lam i a lla i i x a ta i etilga a t a,
ya i ustav fondi tashkil etilganda sodir b ladi. Uning manbalari: aktsionerlik
kapitali, pay badallari, tarmokdagi aylanma resurslar, uzok muddatli kreditlar,
yu et ma lag la i i la a i. U ta f i mi i i i la i a i a ay iga
i e tit iyala ga pul ma lag la i (a iy a ayla ma) mikdori ( lchovi)
ata i.
7. Harakatda b lgan korxonaning aylanma resurslarining asosiy manbai
ifati a tilga max ul t ( atilga xizmat) i g a xi qatnashadi va tushumni
taqsimlash jarayonida uning turli qismlari pul daromadlari va jamg armalari
60
shaklini oladi. Aylanma resurslar asosan foyda (asosiy va boshka faoliyat
turlaridan) va amortizatsiya ajratmalari hisobiga shakllanadi;
8. «ALSKOM» OAJ ning 2013 yilgi z ma lag la i a qa z ma lag la i
i ati i li ti a iga l a , 32/72 i ta il etm q a. U u lat i i iy
baholay olmaymiz. AQShning tajribali menejerlari umumiy kapital tarkibida qarz
apitali i g ulu i i 40 f iz a i ma li i ta iya qila ila . Ya i, qa z a
zli apitali i g i ati 40:60 li i maq a ga mu fiq i la a i a u u
holat qarzdorlik koeffitsenti 0,67 ga muvofiq keladi;
9. «ALSKOM» OAJ q ma ug u ta mpa iya i i g t a -moddiy
zaxi ala i q pla ga tegi li ma ala ila ta mi la ga li i g ta lili a
i a i i, mpa iya i g m liya iy a qa ligi iy yil i g i a am, yil
xi i a am a qa lat a lga . Bu ay ati ala zor iqtisodiyoti
sharoitida unchalik yaxshi natija deb hisoblanilmaydi. Shu sababli ham,
mpa iya ma mu iyati m liya iy a qa li i mu ta amla u u tegi li
chora-ta i la i i maq a ga mu fiq i la a i;
10. 2008 yil 28 noyabrdagi «Iqtisodiyotning real sektori korxonalarini
q lla -qu atla , ula i a qa i la i i ta mi la a e p t al iyati i
oshirish chora-ta i la i a tu i t g i i a» Farmonda davlat byudjetidan 491
mlrd. m a tiq ma lag la i i ti at a la i u ta amg a mala i i a e it
e u la i i payti i ga y alti i qali banklar tomonidan eksport qiluvchi
x ala ga, ayla ma ma lag la i i t l i i u u imtiy zli kreditlar ajratish
belgilab berilgan.
11.Respublikamiz banklari tomonidan atilgan yordam maxsulot eksport
kiladigan korxonalarning barkaror ishlashini ta mi la a muxim rol y a i;
12. Berilayotgan soliq yengilliklari 2014 yilda 130 millia m a tiq
ma lag i te a a u i x ala ixtiy i a q l i i , ula i g z ayla ma
ma lag la i i payti i , i la iqa i i m e izat iya qili a tex l gi
ya gila , u i g e , a li a ma la i i 90 millia m a p q i i
imkonini beradi.
61
13. Muxtasar aytganda, Inqirozga qarshi choralar dasturini amalga oshirish
doirasida solik imtiyozlari va preferensiyalar berish xisobidan 500 milliard
m a ortik ma lag x ali subektlari tasarrufida koldirildi. Bu ma lag
ularning aylanma ma lag la i i t l i i , ishlab chikarishni texnik kayta jixozlash,
yangi turdagi maxsulotlarni zla ti i , ishchilarni moddiy ag atla ti i uchun
y alti il i.
14. Kompaniyalar moliyaviy menejmentini samarali tashkil etishda rivojlangan
mamlakatlarda faoliyat yurituvchi kompaniyalarda shakllangan moliyaviy
menejmentdan samarali foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bunda kompaniyalarda
moliyaviy rejalashtirishni y lga q yi muhim ahamiyat kasb etadi.
15. Korxonlarda moliyaviy menejmentni samarali tashkil etishda yuqori
malakaga ega lga moliyaviy menedjerning i muhimdir. Ya ni moliyaviy
menejer mavjud holatdan kelib chiqqan holda, a a a iy qarorlar qabul qilgan
holda vaziyatni oqilona baholash imkoniyatiga ega li i biznesning garovi
hisoblanadi. Shu bilan birga aylanma resurslardan foydalanish samaradaorligi ham
oshadi.
16. 2014 yilda eksport qilu i x ala i q lla -quvvatlash maqsadida
ula i ayla ma ma lag la i i t ldirishga imtiyozli shartlarda 12 oy muddatga
585,5 ml . m miq i a e itla a atil i.
17. 2014 yil mobaynida korxonalarni modernizatsiya qilish, texnologik va
tex i i at a qayta i zla , ayla ma ma lag la i i t l i i maq a la iga
ti at a la i t m i a ami 8,5 t l . m y i 2013 yilga i ata 1,2 a a
p i e tit i e itla a atil i.
18. Banklar tomonidan faqat ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va
tex l gi ya gila a tu la i i m liyala ti i ga y alti ilga e itla a mi
2013 yilga i ata 1,2 a a , ayla ma ma lag la i t l i i u u a atilga
kreditlar esa 1,3 martadan ziyod oshdi.
19..2015 yilda yangi ishlab chiqarish korxonalarini barpo qilish, mavjud
korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlash
am a ayla ma ma lag la i i t l i i maq a la iga maq a la iga ti at a la i
62
tomonidan barcha manbalar hi i a 2014 yilga i ata 1,2 a a ga p
investitsion kreditlar ajratilishi rejalashtirilmoqda.
Xul a i a u i ayti mum i i x ala am i i a ta qi
ma ala uyg u ligi agi m liya iy e u la a f y ala ga l a z
faoliyatlarini m liyala ti i la i p q maq a ga mu fiq la e i. Bu i g
ati a i a x ala i la iqa i u um ligi i g i iga a z m liya iy
lati i a qa ligi i ta mi la ga e i i la i mum i .
| 